Ў з б е к и с т о н р е с п у б л и к а с и олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги фарғона политехника институти

Хирмонларда уруғ уюми ва токчаларда қопларни тахлаш бўйича тавсия этилган баландликлар

Экинлар	Уруғлар намлиги фоиздан ошмаган	Йил фасли
		совуқ		Илиқ
		уюм баланд-лиги	токчалардаги қоплар қато-рининг сони	уюм баланд-лиги	токчалардаги қоплар қато-рининг сони
Буғдой, жавдар, сули, арпа, гречи-ха, нўхат, хашаки дуккаклилар, ловия, ясмиқ, люпин хашаки.	14 14	3,0 2,5	8 8	2,5 2	8 6
Сули, шоли, эр ёнғоқ, рапс, соя	14 14	2,0 1,0	6 5	1,5 1,0	4 4
Каноп	13	1,0	7	1,0	5
Узун толали зиғир	13	2,0	12	1,5	6
Юқори мойли кунгабоқар	7	1,0	5	1,0	4
Беда	-	-	5	-	4
Маккажўхори корхонасидан олинган уруғ	13	-	8	-	6

Қопланган уруғларни жойлаштириш ва омборхона ҳажмини аниқлашда оғирлик, тўпламидаги қоплар сони токчаларга жойлаш-тириш усуллари, токчалар майдони ва улар оралиғидаги йўлакларни ҳисобга олиш зарур. Одатда стандарт қопларни кўндаланггига қуйилганда 0,36 м², қопларни учталаб тахланганда эса 0,45 м² май-донни эгаллайди. Агарда бунга қоплар оралиғидаги 10 см жойлар қўшимча иккиталаб тахланганда у пайтда бир жуфт қоп 0,82 м² тенг бўлган майдонни, қопларни учталаб тахланганда 1,35 м² майдонни эгаллайди. Токчалар оралиғи ҳамда омборхона девори билан токча-лар орасидаги масофа 0,5 дан 1,0 метргача майдонни эгаллайди.

Мева сабзавотларни қуритишда талаб этиладиган хомашёни ҳисоблаш.

Қуритиш учун талаб этиладиган хомашёни ҳисоблаш учун мева-узум маҳсулотларини қуритишда тайёр маҳсулотни чиқиши бўйича тавсия этил

ган маълумотлардан фойдаланилади. Қуйидаги жадвалда турли ҳил мева ва узум маҳсулотларини қуритишда тайёр маҳсулотни чиқиши берилган.

10. 
    Жадвал
    

Мева- узум маҳсулотларини қуритишда тайёр маҳсулотни чиқиши

№	Мева-узум тури	Маҳсулот тури	Қуритилган тайёр маҳсулот чиқиши, %
1 2 3 4 5 6	Ўрик Узум: Оқ кишмиш Каттақўрғон, Султони Қора кишмиш Олма Нок	Туршак Баргак (қурага) Қайса Бедона Сабза Сояки Гермиён Шиғоний Қоқи Қоқи	28- 40 20-28 20- 28 24- 28 30- 34 30- 35 23 -25 24-26 17- 20 14- 18

Талаб этиладиган хомашё миқдори қуйидаги тартибда хисобланади.

1 –топшириқ: Мавсум давомида ўрик мевасидан 5 тонна туршак, 5 тонна баргак (қурага) тайёрлаш керак. Талаб этиладиган хомашёни ҳисоб-
ланг.
Қуйидаги формуладан фойдаланиб хомашёни ҳисоблаймиз:
туршак тайёрлаш учун:
Хтур = ( Ртур * 100 ) : к = (5 * 100) : 34 = 14,7 тонна,

баргак (қурага) олиш учун,

Хбар = ( Рбар * 100 ) : к = ( 5 * 100 ) : 24 = 20,8 тонна.

Бу ерда, Хтур, Хбар - туршак ва баргак олиш учун талаб этиладиган

хомашё миқдори, тонна;
Ртур , Рбар - топшириққа биноан тайёрланиши лозим бўлган
тайёр маҳсулот миқдори (туршак, баргак);
к – қуритиш жараёнида тайёр маҳсулот чиқиши, %.
Юқоридаги ҳисоб-китобдан кўриниб турибтики, 5 т туршак ва 5 т баргак тайёрлаш учун жами (14,7 + 20,8) 35, 5 тонна ўрик хомашёси талаб этилар экан..
2- топшириқ: Мавсум давомида Оқ кишмишдан 4 тонна бедона майи-
зи, Қора кишмишдан 6 тонна шиғоний майизи қуритиш керак. Талаб этиладиган хомашё миқдорини ҳисобланг.
Оқ кишмишдан бедона майизи чиқиши ўртача 26 % ни (1- жадвал), қора кишмишдан шиғоний майизи чиқиши эса 25 % ни ташкил этади. У ҳолда, қуритиш учун талаб этиладиган хомашё миқдори қуйидагича бўлади.
Бедона майизи олиш учун:
Хбед = ( Рб * 100 ) : к =( 4 * 100 ) : 26 = 15,38 т,

Шиғоний майизи олиш учун:

Хшиғ = ( Ршиғ * 100 ) : к = (6 * 100 ) : 25 = 24 т,

Шундай қилиб, бедона майизини тайёрлаш учун 15,38 (15,5) тонна оқ кишмиш узуми, шиғоний майизини тайёрлаш учун 24 тонна қора кишмиш узуми (хомашёси) талаб этилар экан.

НАМУНА