Учта мотивнинг бирлашиши 39 Пулга талабнинг 3 та мотивини бирлаштириб Кейнс аниқ номинал ва ҳақиқий катталикларни ажрата олди. Пулга бўлган нарх унга нима сотиб олиш мумкинлиги билан аниқланади. Масалан агар иқтисодиётдаги ўртача нарх икки баробар ошса ўша номинал пул миқдорига икки баробар камроқ товар ва хизматларни сотиб олиш мумкин. Кейнс таъкидлар эдики маълум миқдордаги пул қолдиғларига эгалик қилишга ҳаракат қилишади(ҳақиқий ифодадаги пул миқдори) бу пулнинг ҳақиқий миқдори юқорида кўрган учта мотив билан аниқланади ва ҳақиқий даромад Й га боғлиқ ва процентли ставка И га боғлиқ. Кейнс пулга талаб тенгламасини келтириб чиқарди, ликвидликни афзал кўриш функцияси номи билан машхур, Шунга кўра реал пул қолдиқларига бўлган талаб М д /П бу функция и ва Й 6 𝑀
𝑁
- + = / 0 ю Ъ-Ъ ва Ъ+Ъ белгилар манфий боғлиқликни кўрсатади реал пул қолдиғига бўлган талабни процент ставка и дан ва мусбат боғланишни реал даромад Й дан ликвидликни афзал кўриш функцияси пулга талаб бўйича факторларни исботлайди. Шундай қилиб Кейнс хулоса қилди : пулга бўлган талаб фақат даромадга боғлиқ эмас балки процент ставкага ҳам боғлиқ. Мана Шунда Кейнснинг назарияси Фишер назариясидан фарқ қилади қайсики процентли ставкани ҳисобга олишмаган. Ликвидликка мойиллик тенгламасини қуйидагича ёзиш мумкин : 𝑃
𝑀
′′
˜/аФ Тенгликни икки тарафини Г га кўпайтириб ва Мˆни М га алмаштириб(улар тенг пул бозорида мувозанатли бўлган ҳолда): В лм у пй -лп й ў 22.5 Тенгламага кўра, Кейнснинг назариясига кўра айланиш тезлиги доимий эмас, фоиз ставканинг ўзгариши билан тебранади. Пулга талаб фоизли ставкага тескари боғлиқликда, бундан келиб чиқадики қачонки И кўпайса ф(И,Й) тушади, ва айланиш тезлиги катталашади. Бошқача қилиб айтганда фоиз ставкаларнинг ўсиши, камроқ ҳақиқий пул қолдиқларини ўзида ушлашга ундайди, берилган даромадлар бўйича ва айланиш тезлиги ўсади. Шундай қилиб, ликвидликни афзал кўриш назариясидан қуйидаги хулосага келинади фоиз ставкалардаги сезиларли ўзгаришлар бўлса айланиш тезлиги сезиларли тебранади. Шуни айтиш лозимки 22.5 тенглама айланиш тезлигининг ўсиш тезлигини пасайишини кўрсатади иқтисодий инқироз пайтида. Буни нима билан изоҳлаш мумкин ? фоиз ставкаларнинг сикилли характери ҳақида бир эслайликчи. иқтисодий юксалиш пайтида фоиз ставкалар кўтарилади, ретсессия даврида эса пасаяди. Ливидликни устун кўриш назариясига кўра фоиз ставкаларнинг ўсиши пул айланиш тезлиги ортишига олиб келади. Фоиз ставкаларнинг ўзгариши тебраниш билан бир қаторда , мувозанатли айланиш тезлигининг тебранишига шароит яратади. Спекулятив пулга талаб модели айланиш тезлиги тебранишининг бошқа сабабини ҳам очиб беради. Нормал даражадаги фоиз ставкасининг ўзгаришида пулга бўлган талаб билан нима содир бўлади ? масалан нима бўлади агар одамлар келажакда фоиз ставкасининг кўтарилишини кутишса 39
The economics of money, banking and financial markets / Frederick S. Mishkin, European
edition, 2013. Page 450
ҳозирги кунга нисбатан ? фоиз ставкаларнинг ўсишининг кутилиши билан бирга облигацияларга бўлган нархларнинг тушишини кутишади ва капитал йўқотилишидан қўрқишади. Облигациялардан кутилаётган даромад пасаймоқда, альтернативе усулда пулни сақлашга бўлган эҳтиёжга талаб кўпаяди. Натижада уларга бўлган талаб ошади. Бу шуни англатадики ф(И,Й) катталашади ва айланиш тезлиги камаяди. Пулнинг айлниш тезлиги ўзгаради кутилаётган фоиз ставкаларнинг ўзгаришида; бу кутилишларнинг номувозанатлилиги номувозанат пул айланиш тезлигига олиб келади. Бунга яна бир сабаб нега Кейнс айланиш тезлигини доимий эмас деб ҳисоблашида. Демак кейнчилик назариясининг ликвидликни устун кўрилиши, пул сақлашнинг 3 та мотивни кўриб чиқади: Трансакционли, эҳтиёткорлик мотиви ва спекулятив. Иккита мотив бўйича пулга бўлган талабни ҳисобга олиб, Кейнс тескари боғлиқликни исботлади, спекулятив мотив бўйича фоиз ставкасининг даражасига қараб. Кейнчилик пулга талаб назариясидан шундай хулосага келинадики айланиш тезлиги доимий эмас, у фоиз ставкаларга тўғри боғланган, қайсики кучли тебранишга мойил. Кейнс назариясига кўра айланишнинг доимий эмаслиги яна бир нарса билан исботланган, фоиз ставкаларнинг нормал даражасига нисбатан ўзгаришларнинг кутилиши пулга талабни ўзгартиради ва шунингдек уларнинг айланиш тезлигини ҳам. Шундай қилиб Кейннснинг назарияси классикларнинг миқдорий назариясини шубҳа остига қолдиради яъни номинал даромад пул миқдорининг ўзгариши билан аниқланади. 40
