“ пул ва банклар

Спекулятив мотив 
Агар Кейнснинг назарияси яъни аҳоли пулни кутилмаган вазиятлар ва 
ҳар кунги харажатлар учун сақлаш билан чегараланиб қолганида бунда пулга 
бўлган талаб фақатгина даромадлар ҳажми билан аниқланар эди ва 
Кейнснинг ёндашуви классикларнинг ёндашувидан фарқ қилмас эди. Аммо у 
шунингдек пулни бойлик тўплаш сифатида ҳам қараган ва бу сақлаш 
методни спекулятив метод деб қараган. Бойликниг даромад билан узвий 
боғлигидан келиб чиқиб Кейнс қайд этадики, пулга бўлган талабнинг 
спекулятив таркиби даромадга боғлиқ. Кейнс активларни бўлди, бойликни 
сақлаш воситаси каби ишлатиладиганларни икки категорияга пуллар ва 
облигацияларга бўлди. Кейин савол берди “ нега одамлар бойликни пул 
сифаатида сақлашни афзал кўришади облигацияга нисбатан ? “ 
Активга бўлган талаб назариясига кўра сиз пулларни сақлайсиз агар 
уларнинг даромад олиб келиш кўрсаткичи облигацияларга нисбатан 
юқорироқ бўлса. Кейнс ўйлардики пулнинг даромад олиб келиш даражаси 
нолга тенг, чунки ўша пайтда кўплаб депозит чекларга процентлар 
тўланмас эди. Облигациялардан кутилаётган даромад икки қисмдан иборат 
:процентли тўлов ва кутилаётган капиталнинг ўсиши. 
4 бобдан малумки облигация нархи фоиз ставканинг ўсиши билан 
тушади. Агар фоиз ставканинг ўсиши кутилаётган бўлса демак, 
облигациялар нархи тушади, қайсиким капиталнинг негатив ўсишига олиб 
келади. Сезиларли даражада фоиз ставкаларда ўсиш кузатилса капиталнинг 
йўқотилиши фоизли тўловдан илгарилаб ўтиб кетади ва кутилаётган 
облигациялар даромади негатив(манфий) бўлади. Бу ҳолатда сиз 
бойлигингизни пул сифатида сақлашни истайсиз, чунки уларнинг 
кутилаётган даромади баландроқ (пулнинг нол даромади облигацияларнинг 
манфий даромадидан юқорироқ). 
Кейнс тахмин қилдики кутилаётган фоиз ставка қандайдир нормал 
маънога интилади( ҳозирги кунда бу тахмин унчалик тўғри эмас ). Қачонки 
фоизли ставка ўзининг нормал маносидан кичикроқ бўлганда, одамлар унинг 
ўсишини ва капиталнинг йўқотилишини кутишади ва шунинг учун тез орада 
ўз бойликларини пул кўринишида сақлашни афзал кўришади, облигация 
кўринишидан кўра пулга талаб юқорироқ бўлади.
Пулга бўлган талаб қандай номоён бўлади агар фоиз ставка ўзининг 
нормал кўринишидан каттароқ бўлса? одамлар фоиз ставканинг 
паасайишини кутишади, облигация нархларининг кўтарилишини ва 
капиталнинг мусбат кўтарилишини кутишади. фоизнинг этарли даражада 
катта бўлишида облигациялардан кутилаётган даромад мусбат бўлади, 
кутилган даромад пулидан юқори бўлади. Бу ҳолатда имтиёз облигацияларга 
берилади ва пулга талаб камяди. Бу мулоҳазалардан қуйидаги хулосага 
келинади: фоизли ставканинг ўсишида пулга талаб пасаяди демак пулга 
бўлган талаб ҳажми тескари боғликликда фоизли боғлиқликга эга. 

---