Í joqarÍ hÁm orta arnawl

2. Zambiya Respublikası tálim sisteması
Zambiya ǵárezsizlikke eriwgech, mámleket tálim sistemasında da qatar ózgerisler júz berdi. Úzliksiz tálim sisteması qáliplesti.-baslanǵıshta'lim (7 jıl );
-orta bilim beriw (5 jıl ) -o'liy tálim (4-6 jıl )
Daslep baslanǵısh mekteplerde Afrikalıq balalar evropalıqlar menen birge oqıtila baslandı. Balalar 7 jastan baslap 7 jıllıq baslanǵısh mektepte oqıydı. Baslanǵısh mekteptiń 1- 4 klasslarında sabaqlar ana tilinde, keyin anglichan tilinde alıp barıladı. Orta mektep 5 jıllıq. Baslanǵısh mektepler ushın oqıtıwshılar kishi (tolıqsız ) orta mektep negizinde pedagogika bilim orınlarında 2 - 3 jıl dawamında tayarlanadı. Kishi orta mektep oqıtıwshıları bolsa tolıq orta mektep negizinde pedagogika kolledjlerinde 2 jıl dawamında, tolıq orta mektep oqıtıwshıları institutda tayarlanadı.
Óner-texnika tálimi baslanǵısh mektep negizindegi óner mekteplerinde hám ónermentshilik oqıw orınlarında ámelge asırıladı. Zambiyanıń eń ataqlı joqarı oqıw jurtı Lusakadagi universitet (8 fakultet), Kitve-Kanada onıń filialı bar.
Zambiyada taǵı bir qansha institut hám kolledjler, sonday-aq, Milliy ljtimoiy basqarıw institutı, ámeliy ónermentshilik hám kommerciya kolledji, texnika kolledji, milliy resursların rawajlandırıw kolledji hám b.
Iri kitapxanaları : Lusakada Zambiya universiteti kitapxanası, Zambiya kitapxanalar basqarması, qala ǵalabalıq kitapxana, Ndola hám Kitve-Nkanada ǵalabalıq kitapxanalar bar.
Muzeyleri: Lusakada K. Kaunda úy-muzeyi, Milliy ǵárezsizlik birlesken partiyası siyasiy muzeyi, Livingstondagi muzey, Ndola hám Mbaladagi muzeyler.
3. Jazair tálim sisteması
Jazair ǵárezsizikka eriwgech, bilimlendiriw salasında úlken jetiskenliklerge erisildi. 7 universitet, 170 dane basqa joqarı oqıw orınları, 700 dane óner-texnika tálimi orayları bar. Mámleketdegi ulıwma bilim beriw mekteplerinde 260 mińnen aslam oqıwshı, joqarı oqıw orınlarında 200 mıńlaba tálim aladı.
Eń iri kitapxanası - Jazair qalasındaǵı milliy kitapxana (1 mln.ga jaqın dóretpe). Iri muzeyleri - Jazair milliy muzeyi (1930 ), Áyyemgi dúnya estelikleri milliy muzeyi (1897) hám b.
Tiykarǵı ilimiy mákemeleri Jazairdagi Yadro izertlew institutı (1966 ), Okeanografiya institutı, Astronomiya, astrofizika hám meteorologiya observatoriyası, Bioximiya institutı bar. Medicina máseleleri menen Rakka qarsı oray, Paster institutı (parazitologiya hám mikrobiologiya), gigiyena, traxoma hám tropik oftalmologiya, stomatologiya institutları shuǵıllanadı.