Í joqarÍ hÁm orta arnawl

Elektron tálim resursları
1. www. bilgir uz
2. www. de. uz
3. www.plekhanov. ru
4. www. tgeu. uz
5. www. tatu. uz
6. www.pomorsu. ru.
7. www. MTU-NET. ru.
8. www. bankreferatov. ru.
9. www. elsu. ru.
10. www. mgopu. ru.
Soraw hám tapsırmalar.
1. Xalıq aralıq tálim mákanı ne?
2. Jáhán mámleketlerinde bilimlendiriw tarawı daǵı mashqalalaming júzege keliwine
qanday faktorlar tásir kórsetedi?
3. Globallasıw processi qanday unamsız aqıbetlerdi keltirip shıǵaradı?
4. XX-XXI ásirlerde xonjda xalıq aralıq tálim ózgesheliklerin analiz etiń.


IX - tema : Bilimlendiriw tarawın reformalawda xalıq aralıq tajriybelerdıń áhmiyeti.
Joba :
1. Bilimlendiriw tarawın reformalaw baǵdarları.
2. Bilimlendiriw tarawın reformalawdin ózine tán ózgeshelikleri.
Tayansh túsinikler: Bilimlendiriw tarawı, isloh, Bilimlendiriw tarawın reformalaw.
Tálimdi reformalawdıń zárúrli baǵdarlarınan biri, onıń quramın qayta qurıw bolıp tabıladı. Dúnya mámleketlerinde dástúriy baslanǵısh tálim ǵalabalıq bolıp, ol islep shıǵarıwdı bilimli (sawatlı ) jumısshı kúshi menen táminlewde zárúrli áhmiyetke iye boladı. XX ásirdiń 60 -70-jıllarda júz bergen, demokratiyalastırıw tolqını dúnya mámleketlerinde orta bilim beriwdi keńeytiw, sonıń menen birge, joqarı tálimdi rawajlandırıwǵa jol ashıp berdi.
Ekonomikalıq gunab-jasnawdıń hasası bolǵan tálimdi saqlap qalıw hám onıń sapasın asırıw mútajligi kóplegen mámleketlerde tálimdi standartlastırıw máselelerin kuntartibiga qoydı.
Sol orında izertlewshilerdiń B. S. Gershunskiy hám v. M. Berezovskiylarning tómendegi pikirlerin keltirip ótiw kerek:- " Standartlastırıw bul qálegen iskerlik tarawında qandayda zattı maqset qılıw hám nátiyjesin bahalaw basqıshları menen birge ótkeriletuǵın emlewdir".
AQSH tálim Departamentiniń kórsetpesine qaray :
" Standartlar bul soǵan qaratılǵanki, yaǵnıy odaǵı qatnasıwshılar biliwi hám ete biliwi kerek".
Standartlastırıw birinshi, tiykarǵı mashqala retinde tiykarınan oraydan basqarilmaydigan, yaǵnıy
AQSH, Ullı Britaniya sıyaqlı mámleketlerde, kóbirek birden-bir ulıwma milliy talaplarǵa mútajlik ámeldegi bolǵan mámleketlerde payda bo'1 a baslaǵan.
Bul kóbirek Burınǵı Birlespe ıqtıyarındaǵı respublikalarǵa tiyisli bolıp tabıladı.
AQSH de bolsa, reforma maqala, lekciyalarda : " Millet qáwip astında : mektepti reformalaw zárúr" (1983 yil), " XXI ásir ushın tálim" (1983 jıl ) sıyaqlı ilimiy maqalalarda óz sawleleniwin tapqan. Olarda amerikalıq oqıwshı hám studentlerge tálimniń joqarı basqıshlarındaǵı bilim beriwdiń sayızlıǵı sın pikir etildi.
80-jıllardıń aqırlarında bolsa, qatar, yaǵnıy maqseti taTimni jaqsılawǵa qaratılǵan nızam aktlari qabıl etilgen. " Amerika -2000: tálim perspektivası" (1991) dep atalǵan hújjette aytılıwına qaraǵanda, 2000 jıl amerikalıq oqıwshılar ózleriniń basqa mámleketler degi qatarlaslarınan matematika hám tábiy pánlerdi iyelewde joqarı kórsetkishke jetiwi aytıp ótken edi.
1991 jılda AQSH tálim standartları hám test usılı daǵı tálimniń mámleket standartların rawajlanıwı boyınsha Milliy Keńes tuzildi. Keńes tárepinen komissiya tuzilib, onıń qatnasıwında matematika, anglichan tili, tábiy pánler, tariyx, geografiya, puqaralıqqa kirisiw, kórkem óner sıyaqlı pánlerden tálim standartları jaratıldı. 1993 jıl tálim standartların matematika baǵdarında islep shıǵıw juwmaqlandi. Qalǵan standartlardı islep shıǵıw 1994-95 oqıwyilida tamamlanılıwı kerek edi.
AQSHda shtatlardaǵı hám mektep okruglaridagi avtonomiyanıń joqarı basqıshı ulıwma milliy tálim standartlarınıń jaratılıwında tiykarǵı mashqala bolǵan.
Sonnan keyin, tálim Departamenti standartlardıń májburiy emesligi tuwrısında qarar qabılladı.
Angliya bolsa tálim standartların jaratıwda basqa joldan bardı. Oraylashmagan tálim, yaǵnıy bunda mektepler úlken ǵárezsizlikten paydalanıwdı hám olardıń óz-ara oqıw joba hám programmaların islep shıǵıw, sın pikir bıdırdıwǵa keń jol (ásirese sanaat dóńgeleklerinde) ashıldı.
Tálim predmetleri joqarı hám tolıqsız orta mektepler ushın 80-jıllardıń aqırında anglichan tili (ádebiyatı ), matematika, dinge sıyınıw hám dene tárbiyasınan tálim standartları jaratıldı.
Sonıń menen birge, Angliyada birinshi ret májburiy mektep ushın oqıw jobası dúziw haqqındaǵı usınıslar tálim Bas qadaǵalawshısınıń " 11-16 jaslar ushın oqıw reja" (1977 yil) dúziwinen baslanǵan.
Tálimdi reformalaw tuwrısındaǵı nızamda (1988 yil) belgileniwishe tálim máseleleri boyınsha mámlekettiń juwapker shaxsı tálim mazmunına mámleket talabın hám barlıq ushın májburiy bolǵan ingliz mektepleri ushın oqıw predmetlerin belgilewi kórsetip ótilgen.
Nızam mektepte úyreniw ushın on bir májburiy bolǵan predmetlerdi belgiledi: 3 predmet «Yadro» esaplanadı, yaǵnıy matematika, anglichan tili, tábiy pánler, sonıń menen birge, dinge sıyınıw, tariyx, geografiya, texnologiya, muzıka, kórkem óner, dene tárbiyası hám shet tili (orta mektepte) da bar edi.
Angliya Tálim hám Pán Departamenti tárepinen " Tálimdi reformalaw tuwrısında" gi nızam qabıl etilgennen soń, tiykarǵı predmetler ushın komissiya tuzildi. Komissiya quramında predmetshiler, oqıtıwshılar, sonıń menen birge, qosımsha gruppa qániygeleri iskerlik yuritdi.
90 -jıllardıń basında ulıwma milliy tálim standartı hám oqıw jobası zárúrligi málim boldı.
Tolıqsız orta mekteplerdiń joqarı klassları ushın májburiy predmetlerdi oqıtıwǵa oqıw waqtıniń 85% i ajıratılǵan.
Keyinirek oqıtıwshı pedagoglardıń sın pikiri hám talapları tiykarında májburiy predmetler ushın ajıratılǵan waqıt 70-75% ga qısqartirilgan.
Angliyalıq pedagog DJ. Uayt, Angiyada reforma ótkeriwde " urıs qatnasıwshısı mámleket mekteplerine tiykarǵı hám ekonomikalıq maqsetke erisiw quralı retinde qaragan".
Sonıń menen birge, insan hám puqaralardıń qızıǵıwshılıqların inabatqa alıw kerekligin aytıp otedi. Amerikalıq pedagog DJ. Gudled jazıwısha :-" Tálim rejesin asırıw, mekteptiń juwapkershiligin kúshaytadı... mektepte testtiń joqarı kórsetkishleri orqada " qoluvc hilar" ushın programma bolıp, olardıń azayıwına erisiw múmkin'ligini aytıp ótken.
Yaponiyada bolsa, zamanagóy tálim reforması 1984 jılda premer - ministr Nakasone tiykar salǵan Mektepti reformalawdıń mámleket komiteti tárepinen ámelge asırılǵan. 1985 jılda komitet dokladi baspasózde daǵaza etilgen, ol jaǵdayda tálimdi reformalawǵa kiriwilganligi bildirilgen.
80-jıllarda Yaponiyada oqıw saatları sanı hám oqıw jobaları sanın (mekteplerde) kemeytiwge qarar etildi, yaǵnıy tálim standati qısqartirildi (bul haqqında 2-kestede kórsetilgen).
Tórtinshi klassta oqıw waqıtı 31 den 29 oqıw saatına qısqartirildi, vI - v klassta háptesine 34 saattan 30 saatqa qısqartirildi.
Oqıw waqtıniń sezilerli dárejede qısqartirilishi oqıwshılardıń oqıw saatların jeńillestirdi hám standart rejesin pasaytirdi. Qosımsha sabaqlar júdá aldınlaw yaǵnıy vI klasstan alıp barılatuǵın boldı hám 10 -12 % oqıw waqtında ámelge asırilatuǵın boldı. " Yapon reformachlari sabaq júklemelerin kemeytiwge urınganlar, oqıw joba hám programmalardı kóbirek mayısqaq, balalardıń qızıǵıwshılıqına jóneltirgen ho Ida islep shıqqanlar",- deydi, yapon pedagogil. Kazuo.
1988 jılda Fransiyada mektep programmaların kórip shıǵıwshı komissiya dúzilgen, tálim mazmunın reformalawdıń tiykarǵı sebebi baspasózde daǵaza etilgen (1989 ), ol jaǵdayda tálim mazmunın májburiy bólim, yaǵnıy bilimlerdiń tiykarın ózinde sáwlelengenlestirgen (hár bir insan ushın álbette zárúr bolǵan ), qosımsha bólim programması jalǵız tártip degi qábiletti esapqa alǵan ho Ida oqıtıw, sonıń menen birge, qosımsha, ǵárezsiz tálim alıw názerdetutilgan.