Ҳ. А. АрFинбоев, Ҳ. У. Абдуллаев, А. М

2. Стратосфера – бу тропосфера устида жойлашиб, 50-55 км баландликгача чўзилган қатлам. Бу қатламнинг пастки қисмида ҳарорат баландлик бўйлаб деярли ўзгармай қолади, аммо баландлик 25 км дан ошгандан кейин ҳарорат секин орта бориб, бу қатламнинг юқори чегарасида йиллик ўртача ҳарорат 0С гача етади.
Тропосфера билан стратосфера орасидаги ўтиш қатламини тропопауза деб аталади, унинг қалинлиги бир неча юз метрдан 1-2 км гача етади.
Тропосферанинг устки қисмида ҳароратнинг баландлик бўйича пасайиши тўхтаган баландликдан бошлаб тропопауза бошланади. Стратосферанинг 20-55 км баландликларида озон гази бор бўлганлиги учун ҳавонинг ҳарорати орта бошлайди. Чунки озон гази Қуёшдан келаётган улътрабинафша нурларни яхши ютганлигидан исиганлиги учун стратосферанинг ҳарорати нисбатан юқори бўлади.
3. Мезосфера. Стратосферадан юқорида жойлашган қатламни мезосфера, стратосферадан мезосферага ўтиш қатламини эса стратопауза деб юритилади. Мезосферанинг юқори чегарасида ҳаво ҳарорати – 80С гача пасаяди.
Мезосферадан термосферага ўтиш қатламини мезопауза дейилади.
4. Термосфера. Мезосфера устида жойлашган қатлам термосфера 800 км гача баландликка чўзилган. Бу қатл-амда ҳам ҳаво ҳарорати баландлик бўйича ортади ва бу қатламнинг юқори чегарасида 2000С гача етади. Аммо бундан термосфера шундай иссиқ экан деб хулоса қилиш керак эмас. Бундай юқори ҳарорат газ молекулалари илгариланма ҳаракатининг кинетик энергиясинигина тавсифлайди, холос. Термосферада ҳаво молекулалари жуда сийрак жойлашганликлари учун молекулалар кетма – кет тўқнашувлар орасида тезликлари жуда ортиб, катта кинетик энергияларга эга бўлаолади. Физика фанида газ молекулалари илгариланма ҳаракати ўртача кинетик энергияси W билан ҳарорат Т орасидаги ушбу боғланиш борлигини биламиз:
(2.6)


бу ерда: к = 1.3810^-23 Ж/К
Юқоридаги (2.6) формуладан Т ни қуйидагича топамиз:
(2.7)
Мазкур (2.7) формуладан W қанчалик катта бўлса, Т ҳам шунча катта қийматларга эга бўлади деган хулосага келамиз.
Термосферада ҳаво жуда кучли ионлашган ҳолатда бўлади, шунинг учун унинг электр ўтказувчанлиги тропосфераникидан миллиардлаб марта катта. Термосферанинг энг юқори қисмида ўтиш қатлами термопауза жойлашган.