Ҳ. А. АрFинбоев, Ҳ. У. Абдуллаев, А. М

2.7. Барометрик нивелирлаш ва атмосфера
босими қийматларини денгиз сатҳидаги қийматларига
келтириш ҳақида тушунча.
Амалиётда турли жой (пункт)ларнинг бир-бирига нисбатан баландлигини ёки олинган жойнинг денгиз сатҳидан баландлигини билиш муҳим аҳамиятга эга.
Иккита жойдаги атмосфера босимларини, улардаги ҳаво ҳароратларини ва барометрик поғонани билган ҳолда турли жойларнинг биридан иккинчисининг қанча баландда жойлашганлигини аниқлаш мумкин. Агар биринчи жойнинг денгиз сатҳидан баландлиги маълум бўлса, у ҳолда иккинчи жойнинг ҳам денгиз сатҳидан баландлигини ҳисоблаш осон.
Агар иккинчи жойнинг биринчи жойга нисбатан баландлигини Н деб олсак ва унинг қиймати 1000 м дан ошмаса, Н ни Бабине формуласи бўйича аниқланади:


(2.4)
бу ерда: р₁ ва р₂ - паст ва юқори жойлардаги атмосфера босимлари, t₁ ва t₂ паст ва юқори жойлардаги ҳаво ҳароратлари.

Олинган жой баландлигини аниқлашнинг бундай усулини барометрик нивелирлаш деб аталади. Барометрик нивелирлаш, айниқса тоғлардаги дўнгликлар ёки чўққиларнинг бир-бирига нисбатан баландлигини аниқлашда кўп қўлланилади.

Ер юзидаги бир-биридан бирор масофада жойлашган иккита метеорологик станцияда айни бир вақтда ўлчашдан топилган атмосфера босимларининг қийматларини тўғридан-тўғри ўзаро таққослаш нотўғри. Чунки бу метеорологик станциялар денгиз сатҳидан турлича баландликда жойлашган бўлиши мумкин. Атмосфера босимларини ўзаро таққослаш учун, даставвал уларнинг қийматларини денгиз сатҳидаги қийматларига келтирилади ва шундан кейингина уларни ўзаро таққосланади. Босимни денгиз сатҳидаги қийматига келтириш қуйидаги тартибда олиб борилади.
Денгиз сатҳидан бирор Н баландликда жойлашган метеорологик станциядаги босим р ни ва шу метеостанциядаги ҳаво ҳарорати t ни билган ҳолда олинган метеостанция ва денгиз сатҳидаги ҳаво ҳароратларининг ўртача қиймати ҳисобланади. Денгиз сатҳидаги ҳароратни топиш учун метеостанциядаги ҳаво ҳароратига тик йўналишда пастга тушган сари ҳароратнинг ўртача ортишини қўшиш керак. Ҳароратнинг тик йўналишдаги градиенти 0,6С/100 м га тенг. Масалан, метеорологик станция денгиз сатҳидан 400м баландликда жойлашган ва ундаги ҳаво ҳарорати 18ºС га тенг бўлса, денгиз сатҳидаги ҳарорат учун 20,4С олинади. У ҳолда станция ва денгиз сатҳидаги ҳароратларнинг ўртача қиймати 19,2С га тенг бўлади.
Шундан сўнг метеостанциядаги босим ва ҳисобланган ўртача ҳарорат ва барик поғонадан фойдаланиб денгиз сатҳидаги босим ҳисобланади. Ёки денгиз сатҳидаги босим метеостанциядаги босимдан Δр қўшимча босимга катта, яъни:
(2.5)