Ҳ. А. АрFинбоев, Ҳ. У. Абдуллаев, А. М


Атмосфера тузилиши. Юқори атмосфера қатламларидаги ҳаво таркиби



Download 10,78 Mb.
bet26/217
Sana07.07.2022
Hajmi10,78 Mb.
#754934
1   ...   22   23   24   25   26   27   28   29   ...   217
Bog'liq
Агрометеорология1

2.9. Атмосфера тузилиши. Юқори атмосфера қатламларидаги ҳаво таркиби.
Атмосферани ўрганиш усуллари.
Биз аввалги мавзуларда ер сиртидан ҳисобланган баландлик ошган сари ҳавонинг зичлиги, босими, намлиги, ҳарорати ўзгара боришини, бошқача айтганда атмосфе-ранинг баландлик бўйлаб бир жинсли эмаслигини ўргандик. Бундан ташқари атмосфера горизонтал йўна-лишда ҳам бир жинсли эмас. Атмосферада ҳаво ҳарора-тининг ўзгариши ҳам турли баландликларда ҳар хил тақсимотга эга. Сув буғининг асосий қисми ҳам атмосферанинг қуйи қисмларида жойлашган. Ер юзидан 25-30 км баландликларда сув буғи жуда оз.
Ҳозирги вақтда атмосфера қуйидаги 4 та белгига кўра турли қатламларга ажратилади:
1. Ҳаво ҳароратининг баландлик бўйлаб турлича тақ-симланиши.
2. Атмосфера ҳавосининг таркиби ва зарядланган заррачаларнинг борлиги.
3. Атмосферанинг Ер юзи билан ўзаро таъсирининг ҳусусиятлари.
4. Атмосферанинг учувчи аппаратларга таъсири.
Бу белгиларнинг орасида энг ошкор намоён бўладигани ҳаво ҳароратининг баландлик бўйлаб тақсимланишидир. Унга биноан атмосфера 5 та асосий қатламга ажратилади. Уларнинг орасида 4 та оралиқ қатлам ҳам мавжуд.
Атмосферанинг Ер сиртига ёндошган қуйи қатламини тропосфера деб юритилади. Унинг қалинлиги қутб устида 8–10 км, экватор устида эса 16–18 км гача етади. Тропосферанинг қалинлиги йил фаслларига, жойнинг географик кенглигига ва ҳаво циркуляцияси ҳусусиятларига боғлиқ равишда ўзгаради. Бирор кенгликнинг ўзида тропосферанинг юқори чегараси ёзда кўтарилади, қишда эса пасаяди. Катта босимли жой устида тропосферанинг устки чегараси пастга тушади, кам босимли жой устида эса унинг устки чегараси юқорига кўтарилади.
Тропосферада ҳаво бутун массасининг 80% ва сув буғларининг деярлик ҳаммаси жойлашган. Тропосферада вертикал ҳар 100 м га кўтарилганда ҳаво ҳарорати ўртача 0,65С га пасаяди (умуман бу қийматдан у ёки бу томонга четлашиш ҳам мавжуд). Экватор устида тропосферанинг юқориги чегарасида ҳарорат ўртача – 70С атрофида бўлса, шимолий қутбда тропосфера юқори чегарасидаги ҳарорат қишда – 65С ва ёзда – 450С га тенг бўлади.
Ҳаво ҳароратининг экватор устида қутб устидагига нисбатан кўпроқ совишига экваторда ҳавонинг катта баландликларга (қутбдагига нисбатан) кўтарилганлигидан кўпроқ совиш сабаб бўлди. Тропосферада об-ҳаво ва иқлимни вужудга келтирадиган барча жараёнлар рўй беради.
Тропосферанинг ерга яқин қатламининг қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқариши учун аҳамияти жуда катта. Чунки бу қатламнинг тагида экинлар, ўрмонлар, яйловлар ва турли – туман дарахтзорлар жойлашган, ҳайвонлар ҳам шу қатламнинг тагида яшайди. Шунинг учун қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқаришининг кўпайган амалий масалаларини ҳал қилишда бу қатламда рўй берадиган жараёнларни билишимиз керак.

Download 10,78 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   22   23   24   25   26   27   28   29   ...   217




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish