Tillashayx masjidi

ME’MORIY OBIDALAR
OQSAROY
Me’moriy obidaning qurilishida bir qator ashyolar: xarsang tosh, marmar, taxta, loy va turli o‘lchamdagi pishiq g'ishtlar ishlatilgan. Inshoot o‘sha davrda qurilgan boshqa me’moriy inshootlardan o‘zlning me’moriy yechimi bilan ajralib turgan. Koshinkor va parchinkor naqshlari insonni beixtiyor lol qoldiradi. Yana shuni ham aytib o‘tish lozimki, inshoot peshoqining guldor naqshlari orasiga “Agar bizning quwat va qudratimizga ishonmasang, bizning imoratlarimizga boq”, degan so‘zlar bor.
Oqsaroy me’moriy majmuasi Amir Temur tomonidan 1380- 1404-yillar oralig‘ida bunyod etilgan.
Me’moriy obida inshoot Sharqning “Chor” uslubida, dastlab maqbara, keyin saroy vazifasida va uslubida bunyod etilgan.
Obida Amir Temur va temuriylar tomonidan bunyod etilgan me’morchilik odidalarining eng balandi bo’lib, uning balandligi 70 metrni tashkil qilgan.
Oqsaroydan hozirda faqat peshtoqning ikki asosi saqlanib qolgan bo‘lsa-da, ular o‘lmas taassurot qoldiradi. O‘z davrida ular oralig‘ida eni 22 metrli ravoq qurilgan. Asoslari ikki chekkasi, osti ko‘p qirralik, yuqorisi aylana guldasta burjlar bilan tugallangan.
Bugungi kunda Oqsaroyning peshtoq, ark qismi mavjud emas. U XIX asrning ikkinchi yarmi va XX asrning 40-yillarida tushib ketgan va hozirgi holatdagi ko‘rinishga kelib qolgan. Hozirda Oqsaroynirig ikkita tayanch qismi mavjud bo‘lib, uning balandligi 38 metrni tashkil qiladi. 1996-yil Amir Temur tavalludining 660 yilligi munosabati bilan Oqsaroy ro'parasida Amir Temur haykali o‘rnatildi. Bu inshoot atrofi bugungi kunda obodonlashtirilgan, turli joylardan tashrif buyurgan sayohatchilarning diqqat-markazida bo‘lib kelmoqda. Me’moriy inshoot hozirgi kunda muqaddas sayirgohlardan biri hisoblanadi.


ME’MORIY OBIDALAR
GALIKARNAS MAQBARASI
Dunyoning etti mo'jizasidan biri hisoblangan Galikarnas maqbarasi Kichik Osiyoda joylashgan. Galikarnas maqbarasi mil. avv. 353-yilda vafot etgan hukmdor Mavsol xotirasi sharafiga bunyod etilgan. Bu inshoot Kichik Osiyoda, uncha katta bo'lmagan Kanya podsholigi poytaxti — Galikarnas (Turkiyaning hozirgi Bodrum shahri)dagi podsho Mavsol va uning xotini Artemisiya maqbarasidir. Bu maqbara ibodatxona vazifasini ham bajargan. Maqbaraning kengligi 66 metr, uzunligi 77 metr, balandligi esa 46 metr bo’lgan. Kuchli zilzila tufayli dahma buzilib ketgan va keyinchalik undan qurilish materiallari sifatida foydalanilgan. Hozirda dahmadan faqatgina ba'zi fragmentlar saqlanib qolgan, xolos. 
Maqbara binosi uch qavatdan iborat bo'lib, birinchi qavati zinasimon poydevor shaklida oq marmardan ishlangan. Bu qavatda podsho va uning xotini qabrlari qo'yilgan. Ikkinchi qavatda chiroyli marmar ustunlar bilan bezatilgan xonalar bo'lib, bu xonalar podsho va malika sharafiga turli marosimlar o’tash uchun mo'ljallangan edi. Keyingi qavat bino tomiga qadar zinasimon piramida shaklida, marmardan ishlanib, eng yuqori qismida to'rt ot qo'shilgan aravani haydab borayotgan Mavsol va Artemisiya tasviri marmar haykal tarzida ifoda etilgan edi. Maqbaraning kiraverish qismida marmardan yasalgan sher haykallari hamda ot yeldirib borayotgan chavandozlar tasvirlangan edi. 
Mavsol va malika haykali, shuningdek: maqbaraning ba'zi bezak buyumlari hozir Londondagi Britaniya muzeyda saqlanadi. Bizning kunimizgacha yetti mo‘jizadan faqat Misr ehromlarigina saqlanib qolgan.