T. C. Ankara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ ÇAĞDAŞ TÜrk lehçeleri ve edebiyatlari anabiLİm dali küLTÜr söZCÜkleriN Özbek tüRKÇESİnden

T.C.
ANKARA ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
ÇAĞDAŞ TÜRK LEHÇELERİ VE EDEBİYATLARI ANABİLİM DALI

KÜLTÜR SÖZCÜKLERİN ÖZBEK TÜRKÇESİNDEN
TÜRKİYE TÜRKÇESİNE AKTARILMASI

YÜKSEK LİSANS TEZ ÖNERİSİ

Hazırlayan

Nargizaxon SULTONOVA
Öğrenci No: 19910404

Tez Danışmanı

Prof. Dr. Aynur ÖZ ÖZCAN

ANKARA 2021

1. TEZİN ADI
Kültür Sözcüklerin Özbek Türkçesinden Türkiye Türkçesine Aktarılması
2. ARAŞTIRMA PROBLEMİ
Tez çalışmamızda, çeviride kültürü yansıtan sözler nedir, Çağdaş Türk Lehçeleri arasında kültür sözcüklerinin aktarma sorunları nelerdir, kültür sözcüklerin aktarma teknikleri hangilerdir, aktarma esnasında nelere dikkat edilmeli sorularına cevap aranacaktır. İşbu sözcükler metinler yardımı ile tespit edilecektir. Buna ek olarak, çeviribilim nedir, lehçeler arası aktarma nedir, aktarma türleri nelerdir sorularına da cevap aranacaktır.
3. TEZİN KONUSU
Özbek Türkçesinden Türkiye Türkçesine tercüme edilen mensur eserlerde kültürü yansıtan sözcüklerin aktarılması tezimizin ana araştırma konusudur.
4. TEZİN AMACI
Tezimizin amaçını, eserlerdeki kültür ögelerini Özbekçe'den Türkçe'ye çevirmenin özelliklerine açıklık getirmek, kültür ögelerini (realiya) terimine açıklık getirmek ve diğer ilgili terimlerden ayırt etmek, çeviri yöntemlerini incelemek oluşturmaktadır. Bu ögeler birkaç eserler çevirisi örneğinde incelenecektir. Buna ek olarak, kültür ögelerinin Dilbilim ve Çeviribilimdeki yeri incelenip, aktarma esnasında nelere dikkat edilmeli, karşılaşabilinecek sorunlar nelerdir sorularına hedef ve erek metinlerin karşılaştırılmasıyla cevap aranacaktır.
5. TEZİN ÖNEMİ
Çeviribilim ve Edebiyat alanlarına baktığımızda kültürel ögeler ve onların çevirisi üzerine hazırlanmış pek çok çalışmanın varlığından söz etmek mümkündür. O.S. Ahmanova, 1966’da yayımlanan Slovar Lingvisticheskih Terminov adlı çalışmasında kültür ögeleri dilbilim açısından ele almıştır. B.M. Vereşagin ve V.G. Kostomarov’lar ise Yazık i kultura adlı çalışmalarında bu ögeleri Kültürbilimi açısından inceleyip, kültürel ögeler tercümesinin milletler ve diller arası ilişkideki önemine açıklık getirmiştir. S.Vlaxov ve S.Florin’in 2006’da yayımlanan Neperevodimoye v perevode adlı eseri, kültürel ögelerin Çeviribilim açısından inceleyen dikkat çekici eserlerdendir. Bunun dışında G.V. Çernov’un 1958’de yayımlanan V voprosu o peredaçe bezekvivalentnoy leksiki pri perevode adlı çalışması, L.İ. Sapogova’nın 1990’da basılan O ponyatiye realiya adlı eseri ve buna benzer çalışmaları konuyla ilgili çalışmalar arasında gösterebiliriz.
Özbekistan’da kültürel sözcükler üzerine yapılan çalışmalar içinde Tarjima Nazariyasi (Çeviribilim Teorisi) ana başlığı Milliy Kolorit va Realiya adı ile konunun incelendiği görülmektedir. Ğ.Salomov’un 1978’de yayınlanan Tarcima nazariyasiga kirish ve 1964’te hazırladığı Maqol va İdiomalar tarjimasi adlı çalışması, R.Fayzullaeva tarafından 2000’de hazırlanan Natsionalniy kolorit i hudojestvenniy perevod adlı eseri, H.Hamidov’un 2014’teki Özbekçadan Turkçaga nasriy tarjima muammolari adlı eseri ve buna benzer eserler konuyla ilgili dikkat çekici çalışmalardır.
Türkiye’de yapılan çalışmalara bakıldığında çalışmalar genellikle makale ve tez şeklindedir. Bunlar: P.Yalçın tarafından 2003’de yazılan Jean-Louis Mattei’den Çeviride Kültürel Unsurlar Sorunu adlı çalışma, G.Çoruk, B.Güler, Y.Kayalı tarafından 2016’da yazılan Çeviride Kültürel Aktarım Sorunu isimli çalışma, L.Tanrıkulu tarafından 2018’de yazılan Edebi Yazında Kültürel Ögelerin Aktarımının Betimleyici Çeviri Araştırmaları Kapsamında İncelenmesi isimli çalışma, M. Damar tarafından 2017’de yazılan Altyazılı Çevirilerinde Kültürel Ögelerin Aktarımı ve Çeviri Sorunları adlı Yüksek Lisans Tezi, S. Çilyüz’ün 2020’de yazılan Kültürel Öğelerin Çeviri Yoluyla Aktarımı isimli bitirme ödevi konuyla ilgili çalışmalardır.