Reja: Prujinalar va ularning shartli tasviri. Prujinaning ish chizmasi

---

O’quvchilarga prujinalar va ularning 
chizmalari chizishni o’rgatish 
 
Reja: 
1.
 
Prujinalar va ularning shartli tasviri. 
Prujinaning ish chizmasi. 
2.
 
Prujinani chizmasi
3.
Chizmachilik fanining maqsad va vazifalari
 
 
 
Prujinalar mexanik energiyani yutish va uzatish uchun 
mo‘ljallangan. Prujinalar konstruksiyasiga ko‘ra silindrik vintli, 
konussimon vintli, spiralsimon, plastinkali va tarelkasimon; 
ko‘ndalang kesimining shakliga ko‘ra yumaloq, kvadrat yoki 
to‘g‘ri to‘rtburchakli; vazifasiga ko‘ra siqilish, cho‘zilish, 
buralish va bukilish prujinalarga bo‘linadi. O‘ng va chap o‘ramli 
prujinalar bo‘ladi
. 

---

135-shakl 
Prujinalar GOST 2.401-68 ga binoan gorizontal xolatda 
tasvirlanadi (135-shakl). CHizmada prujinani parametrlari bilan 
tasvirlash qabul qilingan. Bu parametrlari quyidagicha: 
prujinaning erkin xarakatdagi uzunligi (balandligi) – H
0
; 
prujinaning yuk ostidagi uzunligi (balandligi)-H
1
, H
2
, H
3
;
prujina simining diametri – d; prujinaning tashqi diametri –
D;prujinaning tayanch o‘rami va qo‘shni ish o‘rami orasidagi 
tirqish-λ; 
prujinaning o‘qi bo‘yicha yuklangan kuch – R
1
, R
2
, R
3
; 
prujina tayanch o‘rami uchining qalinligi –S
k
; 
prujina ish o‘ramlarining soni ~n; 
prujina qadami ~ t; 
prujina kuch momenti – M
1
, M
2
, M
3
; 
prujinaning yoyilgan vaziyatidagi uzunligi –L; 
prujinaning burchak deformatsiyasi – φ
1
,φ
2
,φ
3
;
prujinaning o‘ramlari orasidagi bosim kuchi – P
H
; 
prujina kesimi to‘g‘ri to‘rtburchak bo‘lsa, kesimining eni –B 
Prujinaning ish chizmasidagi H, P, M, φ lardagi 1, 2, 3 
indekslardan: 1-prujinaning boshlang‘ich, 2-ish, 3-maksimal 
deformatsiyasiga mos keladigan miqdorlarni ko‘rsatadi. 

---

Prujinalarning chizmada tasvirlashni urgatish.
 
4-ilova 
Chizmada kuch P
3
, moment M
3
va yoyilgan prujinaning 
uzunligi spravka ma’lumotlvr sifatida ko‘rsatiladi. 
Ish chizmalarida o‘lchamlarining harf belgilari o‘rniga 
ularning son qiymatlari ko‘rsatiladi va o‘quv chizmalarida 
prujinaning diagrammasini chizish shart emas (136-shakl). 
Prujinalarning siqilgan tayanch o‘ramlarining ko‘rinishlarini 
chizmada tasvirlash 137-shakl, 
a
, 
b
, 
s
larda ko‘rsatilgan.