Reja: Prujinalar va ularning shartli tasviri. Prujinaning ish chizmasi

Prujinalar va ularning shartli tasviri 
Sl
in
d
rik
Ko
n
u
s 
Tarelkasi
m
o
n
Sp
ira
l
P
lastin
kali

---

1
. 
2
. 
3
. 
Yuqoridagi 
jadvalda 
«CHarxpalak» 
texnologiyasida 
Prujinalar va ularning shartli tasviri asosida ularni nomlarini 
aniqlash ko‘rsatilgan. 
Bu metod yordamida bitta o‘quvchini emas, balki guruh-
guruhga ajratib ular o‘rtasida musobaqa shaklida o‘tkazish ham 
mumkin. Bu metod orqali o‘qituvchi, o‘quvchi va talabalarga 

---

nafaqat nazariy bilim beradi, balki shu bilan birga ularning olgan 
bilimlarini aniqlashi ham mumkin. 
 

---

 

---

 
Prujinani chizmasi
O'zDSt:2.401-
68 ga muvofiq prujina shartlik tasviri ko’rinishda chiziladi.
384-shakl, a,b-
da ayrim siqilish prujinalarini shartlik belgilanish, 384-
shakl, v-da
cho’zish prujinalarini ko’rinish va qirqimi hamda soddalashtir
ilgan chizmasi
keltirilgan.

---

Agar prujinaning o’ramning kesimi 2mm va undan kam bo’lsa, p
rujinaning
shartli tutash assoiy chiziq bilan tasvirlanadi. Agar prujina o
’ramini kesimi
chizmada 2mm va undan kam bo’lsa, u holda qoraytirib ko’
rsatiladi. Vintli
prujinani o’ramini konturni tegishlik qismini to’g’ri parallel c
hiziq bilan
tasvirlanadi. Prujinani ishchi o’ramini kesimini markazini chiz
mada shaxmat
tartibida joylashtiriladi. O’rami to’rttadan ko’p bo’lgan vintlik pr
ujinani chizganda
prujinani har ikki tomonda 1..2 o’ram ko’rsatiladi tayanch p
rujinadan tashqari.
Boshqa o’ramlar ko’rsatilmaydi. Lekin prjinaning uzunligi bo’
yicha o’ramning
kesimini o’rtasida o’tuvchi o’q chiziq o’tkaziladi. Cho’zilishga 
ishlayotgan
prujinaning chizmasida o’ramlar orasida bo’sh joy qoldirilmaydi.
Vintli prujinani
tasvirda gorizontal joylashtiriladi. Uni o’qini chizmasi asosiy
yozuvga parallel
vaziyatda chiziladi. Hamma hollarda prujina o’ramlarini tasvi
rlaganda faqat uni
o’ng tomonini o’ralgan holati ta‘sirlanadi. Chizmaning texnik ta
labida o’ramning
xaqiqiy yo’nalishi ko’rsatiladi. Hamma prujinalarni ish chizm
asida erkin holatda
tasvirlanadi. (kuchdan deformatsiya bo’lmagan holda). Kuch

---

parametri bilan
nazoratlovchi prujinaning ish chizmasida sinash diagrammasi jo
ylashtiriladi.
280
384-shakl
Diagrammada oshib borayotgan prujinani kuchini uning deform
atsiyasi yoki
deformatsiyasini kuchga bog’liqligini ko’rsatiladi (385-
shakl). Bunday prujinani
chizmasida prujina erkin holatidagi balandlik (uzunlik) N 
0 
, yukning xar-xil
holatidagi prujinaning balandligi: N 
1 
– oldindan kuchayib boruvchi, R 
1 
kuchni
ta‘sirida, N 
2 
; R 
2 
kuch ta‘sirida kuchayib boruvchi ishchi deformatsiya, N 
3 
- 

---

maksimal sinash kuchiga tegishlik R 
3
kuchi ta‘sirida. Bundan tashqari prujinani
tashqi diametri D, qadam t, ishchi o’ramni soni n, to'liq o’ramlar
soni n 
1 
, o’ramlar
yo’nalishi, nazoratlovchi sterjinni diametri D 
S 
yoki nazorat qiladigan gilzani
diametri D 
1
ko'rsatilgan.
385-shakl
281
Prujinani materialini sortamenti asosiy yozuvni ―Materi
al‖ grafasida
ko’rsatiladi. Buyumga tiralgan siqilish prujinalarini chetki o'raml
ar siqilmagan va
silliqlangan, har ikki tomondan ¾ o’rami siqilgan va ¾ o'rami tay
anch yuzaning
aylanasi silliqlangan bo’ladi. Prujinalarda ish o’rami deb to’li
q kesimi bo’lgan
simga aytiladi. To’liq n 
1 

---

soni bilan va n ish o’rami orasida aniq bog’lanish bor:
agar chetki o’ramlarga ishlov berilmagan bo’lsa n 
1 
= n: yoki chetki o’ramlari
bukilgan yoki bukilmagan va silliqlangan bo’lsa, n 
1 
= n + 1,5. Siqilish prujinasini
diametri nazorat qilinganda D 
S 
= 0,96 D va D 
1 
=1,04D, bu yerda D 
1 
– prujina ichki
diametri. O’quv chizmalarida siqish prujinalarini texnik talabl
arida quyidagi
ma‘lumotlar ko’rsatish mumkin: ish o’ramining soni n, to’liq
o’ramning soni n 
1 
,
o’ramning yo’nalishi, ma‘lumot uchun o’lcham.