Oksikarbon kislotalar

10-MAVZU: Oksikarbon kislotalar

OKSIKARBON KISLOTALAR

Molekulasida gidroksil (—OH) hamda karboksil (—COOH) gruppalar bo‘lgan organik birikmalar oksikarbon kislotalar deb ataladi.

Nomenklaturasi va izomeriyasi. Oksikarbon kislotalarning ko‘pchiligi, asosan, trivial nom bilan ataladi, ya’ni kislotaning nomi,shu kislota birinchi marta qanday xomashyodan olinganligini (yoki qanday birikmalar tarkibida uchrashini) ko‘rsatadi. Masalan,

sut kislota CH₃ – CH(OH) – COOH birinchi marta sutdan,

olma kislota HOOC – CH₂ – CH(OH) – COOH olmadan olingan.

Jeneva nomenklaturasiga ko‘ra oksikislotalarni nomlashda asosiy zanjirdagi uglerod atomlari sonini ifodalovchi uglevodorod nomiga oksigruppani ko‘rsatuvchi «ol» qo‘shimchasi qo‘shilib, tegishli raqam bilan belgilanadi:

Oksikarbon kislotalarda izomeriya kislotalar molekulasining tarmoqlangan yoki tarmoqlanmaganligiga hamda gidroksil gruppaning karboksil gruppaga nisbatan qanday joylashganliliga (ya’ni α, β, γ) bog‘liq.

Masalan: oksipropion kislotaning ikki xil izomeri mavjud:

Ko‘pgina oksikarbon kislotalarning molekulasida asimmetrik uglerod atomlari bo‘lganligi sababli ularda stereoizomer turlaridan biri bo‘lgan optik izomeriya ham mavjud.