Oksikarbon kislotalar

Fizikaviy xossalari: Oksikarbon kislotalarning dastlabki vakillari suvda yaxshi eruvchan qovushoq suyuqlik yoki kristall moddalardir.

Kimyoviy xossalari: Oksikarbon kislotalar o‘ziga mos keladigan to‘yingan yog‘ kislotalarga nisbatan kuchli kislotalardir. Oksikislotalar bifunksional moddalar (molekulasida ham gidroksil, ham karboksil gruppasi) bo‘lganligi sababli spirtlarga va kislotalarga xos barcha reaksiyalarga kirishadi.

1. Barcha oksikarbon kislotalar spirtlar bilan reaksiyaga kirishib murakkab efirlar hosil qiladi.



sut kislotaning etil efiri
2. Oksikarbon kislotalar spirtlar kabi xlor angidridlar yoki kislota angidridlari ta’sirida ham quyidagicha murakkab efirlar hosil qiladi:



asetil sut kislota

Oksikarbon kislotalarning o‘ziga xos reaksiyalaridan (xususiyatlaridan) biri shuki, ular bir xil sharoitda qizdirilganda molekulasidan osonlik bilan bir molekula suv ajralib chiqib, har xil moddalar hosil bo‘ladi.

1) α-oksikislotalar qizdirilganda osonlik bilan ikki molekula kislotadan ikki molekula suv ajralib chiqib, siklik murakkab efir hosil bo‘ladi:

3,6-dialkil-1,4-dioksandion-2,5

Siklik murakkab efirlar laktidlar deb ataladi. Ular gidrolizlanganda yana α-oksikislotalar hosil bo‘ladi.

2) β-oksikarbon kislotalar qizdirilganda bir molekula suv ajralib chiqib to‘yinmagan karbon kislotalar hosil bo‘ladi:


3) γ va δ-oksikarbon kislotalar erkin holda beqaror bo‘lib, faqat tuz holidagina ma’lumdir. γ -oksikarbon kislotalar qizdirilmasa ham sekin-asta o‘zidan suv ajratib besh yoki olti a’zoli siklik birikmalar — laktonlarni hosil qiladi: