Neyropsixologiya mamlakatimizda

KIRISH
Neyropsixologiya mamlakatimizda 19- asr oʻrtalarida ­taniqli rus olimi A. R. Luriya tomonidan yaratilgan nisbatan yosh ilmiy fandir. U ­insonning yuqori aqliy funktsiyalarini (HMF) o'rganish bilan bog'liq boshqa fanlar orasida muhim o'rin tutadi . ­Uning paydo bo'lishi bilan psixologiya, patopsixologiya va psixiatriyada bo'lgani kabi, nafaqat nuqsonning psixologik tuzilishi va tuzilishining xususiyatlariga emas, balki ­yuqori psixologik faoliyatning miya mexanizmlariga murojaat qilish mumkin bo'ldi . Shunday qilib ­, neyropsixologiya inson psixikasi va uning buzilishlarini tushunishga mutlaqo yangi yondashuvni ochdi.
Ushbu qo'llanma muallifining uchta ­asosiy maqsadi bor.
Birinchisi nazariy xususiyatga ega va A.R. tomonidan tuzilgan neyropsixologiyaning eng muhim qoidalarini ta'kidlashdan iborat. Luriya va uning izdoshlari, shuningdek, ­neyropsixologiya uchun asosiy bo'lgan turli fanlar sohasidagi fundamental tadqiqotlar. Darslik ­klassik nevrologiya (P. Brock, K. Wernicke, X. Jekson, X. Head) asarlarini, shuningdek, ­turli miya tuzilmalarining funktsional ixtisoslashuvini o'rganish sohasidagi nevrologiyaning keyingi yutuqlaridan olingan ma'lumotlarni o'rganadi. Miyaning ­tuzilishi va faoliyatiga oid ma'lumotlarni o'z ichiga olgan zamonaviy nashrlar, ma'lumotnomalar va atlaslar ­keng qo'llaniladi ­.
Shuningdek, ma'lumotlarga quyidagilar kiradi:
- yuqori asabiy faoliyatning neyrofiziologiyasi (N.A. Bernshtein, P.A. Anoxin, N.I. Jinkin, D.A. Farber, N.P. Bextereva ­va boshqalar);
-psixologiya va neyropsixologiya (L.S.Vygotskiy, ­A.N.Leontiev, P.Ya.Galperin, E.D.Xomskaya, R.E.Levina, E.S.Bain, V.M.Kogan, V.M.Shklovskiy, E.G.Simernitskaya, N.K.Kiyashenko va boshqalar);
- tilshunoslik (D.B.Katsnelson, N.Xomskiy, L.V.Shcherba, R.Jeykobson va boshqalar);
-psixolingvistika (V.I.Gvozdev, A.A.Leontiev, N.I.Lepskaya , D.Slobin S.N.Zaytlin va boshqalar),
- neyrolingvistika (T.V.Axutina, E.N.Vinarskaya, T.B.Glezerman va boshqalar).


Muallif tomonidan qo'yilgan ikkinchi maqsad amaliydir, ya'ni neyropsixologiyaning asosiy qoidalarini turli ­universitetlar talabalari va bolalarda HMF kasalliklarini rivojlantirish va tuzatish bilan shug'ullanadigan amaliyotchilar ­oldida turgan vazifalarga imkon qadar yaqinlashtirish, shuningdek, ­tibbiy va kattalardagi ularning buzilishlarini bartaraf etish bo'yicha reabilitatsiya ishlari . Bu ­psixologik-pedagogik va tibbiy to'garaklar ­talabalari va mutaxassislariga tegishli (nevrologlar , psixiatrlar, pediatrlar). Neyropsixologik nuqtai nazardan ­, yuqori aqliy faoliyat bilan bog'liq turli xil patologik sindromlarni ko'rib chiqish ­ular uchun bir qator murakkab diagnostika, terapevtik va reabilitatsiya ­masalalariga oydinlik kiritadi. Bu bemorlarni kompleks reabilitatsiya qilish bilan shug'ullanadigan mutaxassislar o'rtasida ­o'zaro tushunish , umumiy terminologik tilni ishlab chiqish, bemorni kompleks davolashda uslubiy yondashuvlarni rivojlantirishga yordam beradi.
neyropsixologiya nazariyasi va amaliyoti sohasidagi o'zimizning ilmiy va amaliy ishlarimiz natijalarini hisobga olgan holda qo'llanmaning asosiy bo'limlarini ajratib ko'rsatish . Shunga ko'ra, nutq buzilishlarining patogenezi masalalari, xususan, alaliya, duduqlanish, shuningdek nutq ­va boshqa yuqori aqliy funktsiyalarning buzilishlarini tashxislash usullari ko'rsatilgan.
Darslik birinchi navbatda defektolog-talabalar uchun mo'ljallangan. Buning sababi shundaki, defektologiya o'z mohiyatiga ko'ra fanlararo va ko'p tarmoqli fan bo'lib, nafaqat psixologiya, nevrologiya, lingvistika ­, psixolingvistika, balki neyropsixologiya bilan ham chambarchas bog'liqdir. Shu bilan birga, ushbu darslik turli universitetlarning talabalari va bolalarni tarbiyalash, o'qitish, davolash, shuningdek, katta yoshli bemorlarning neyroreabilitatsiyasi bilan bog'liq turli soha mutaxassislari uchun foydali bo'lishi shubhasiz. Neyropsixologiyani o'rganish tufayli defektologlar va umumiy o'qituvchilar nafaqat ­turli nuqsonlarning tashqi ko'rinishlari (sindromlari va alomatlari), balki ularni keltirib chiqaradigan sabablar, xususan, miyaning ­hozirgi kungacha saqlanib qolgan mexanizmlari haqida ham tasavvurga ega bo'ladilar. yetarlicha o‘rganilmagan ­va adabiyotlarda kam yoritilgan.
Shunday qilib, neyropsixologiyaga murojaat qilish bugungi kunda defektologiyani rivojlantirishning yagona samarali usulidir ­. Neyropsixologiyani defektologik ­universitetlar va kafedralarning o'quv dasturlariga kiritish dolzarb ehtiyojdir. Shundagina o‘qituvchi, xususan, defektolog o‘rganilayotgan hodisalarni har ikki tomondan – tashqi va ichki tomondan to‘liq anglay oladi . Bu pedagogik va defektologik ta'limni yuqori bosqichga ko'taradi, ­nutqi buzilgan bolalar va kattalar bilan ­ishlaydigan va boshqa yuqori aqliy funktsiyalari bo'lgan mutaxassislarning ijodiy fikri uchun yangi yo'nalish ochadi va yangi tuzatish va tiklash usullarini yaratish uchun kuchli rag'bat bo'ladi. .
Ko'rinib turibdiki, darslik talabalar va mutaxassislarni nafaqat neyropsikologik, balki umumiy ­xarakterdagi, bilimlari kasbiy ­kompetentsiya uchun zarur bo'lgan keng ko'lamli masalalar bilan tanishishni sezilarli darajada osonlashtiradi va qo'shimcha ravishda, ularning malakasini oshirishga yordam beradi. muayyan yoki boshqa adabiy manbalarni jalb qilishda yo'naltirilganlik .­
Shuni ta'kidlash kerakki, insonning yuqori aqliy funktsiyalari rivojlanishning ­o'ziga xos xususiyatlarini hisobga olgan holda tavsiflanadi va buzilishlar - ular aniqlangan bosqichga muvofiq.
Bu nafaqat defektologlar va ­umumiy profil o'qituvchilari, balki boshqa mutaxassislar - psixologlar ­, shifokorlar (nevropatologlar, psixiatrlar, pediatrlar), bolalar bog'chasi o'qituvchilari, umumiy ta'lim va ixtisoslashtirilgan maktablar o'qituvchilari, korreksiya sinflari o'qituvchilari bilan tanishishlari uchun zarurdir ­. mazmuni darslik, bolalarda aniqlangan rivojlanish nuqsonlarini bartaraf etish uchun zarur ­va o'z vaqtida chora-tadbirlar ko'rish imkoniyatiga ega bo'lar edi, yoki, muhim bo'lmagan holda, keyinchalik u yoki bu doimiy nuqsonga olib kelishi mumkin bo'lgan tashvishli alomatlarni o'tkazib yubormaydi. Muallif nashrning ­ushbu mohiyatan profilaktik roliga ­alohida ahamiyat beradi , bu esa mutaxassislar e'tiboriga havola etiladi , chunki o'qituvchilar kundalik ishlarida turli xil nutq buzilishlari, hisoblash, ­o'qish va yozishni o'rganishda qiyinchiliklarga duch kelishadi . Darslikning mazmuni turli ­rivojlanish nuqsonlari bo'lgan bolalarning ota-onalarini ham qiziqtirishi mumkin.