Neft mahsulotlarini sarfini tejash, me'yorlash va yong‘in chiqish

---

Mavzu:
Neft mahsulotlarini sarfini tejash, me'yorlash va yong‘in chiqish
xavfsizligini ta'minlash. Avtomobil sanoatida yelim, germetiklar va rezina texnika
mahsulotlarini qo‘llanilishi
Reja
1. Yonilg‘i moylash materiallarini tejash, hisobga olish va ular sarfini
me'yorlashni tashkil etish.
2. Avtotransport korxonalarida qo‘llaniladigan yonilg‘i, m
оу
, maxsus
suyuqliklar va boshqa moddalarning zaharliligi va ularni qo‘llashda texnika
xavfsizligi.
3. Avtomobil sanoatida va ta'mirlashda yelim va germetiklarning qo‘llanilishi.
4. Avtomobil sanoatida rezina, rezina texnika mahsulotlarini qo‘llanilishi va
ta’mirlash jarayonida vulkanizatsiya.
Yonilg‘i moylash materiallarini tejash, hisobga olish va ular sarfini
me'yorlashni tashkil etish.
Respublikamizda qayta ishlanayotgan neft
mahsulotlarining yarmidan ko
ʻ
prog
ʻ
i shu jumladan benzinning 65 foizi, dizel 35
foizi avtomobil transporti ehtiyoji uchun ishlatiladi. Yuk tashish tannarxining 15-20
foizi yonilg’i-moy mahsulotlari uchun sarflanadi. Shu sababi yonilg’i-moy
maxsulotlarini tejash yuk tashish tannarxini kamaytiribgina qolmay balki
mamlakatimiz energetika zaxiralarini tejashga imkon beradi. Bundan yonilg’i-moy
mahsulotlarini ombordan tashish tashib kelishda, saqlashda va avtomobillarga
tarqatishda ularni tejashga qaratilgan tadbirlarni amalga oshirish kerakligi namoyon
bo
ʻ
ladi. Neft mahsulotlarini qabul qilish olish, tarqatish, saqlash va avtomobillarga
quyish vaqtida neft mahsulotlarini o
ʻ
z vaqtida to’gri hisobga olib borish yo
ʻ
li bilan
kamaytirish mumkin.
Yonilg’ning tejamliligi bir qator parametrlarini tavsiflovchi umumiy xossadir.
Masalan yonilg’ining nazorat sarfi, berilgan o
ʻ
zgarmas tezlikdagi yonilg
ʻ
i sarfi,
shahar sikli bo
ʻ
yicha harakatlanishdagi yonida sarfidir. Bu tushunchalardan tashqari
minimal eksplutatsion yonilg’i sarfi tushunchalari mavjud. Bu ko
ʻ
rsatkichlardan
hammasi 100 km yo’l bosish uchun sarflangan yonilg
ʻ
i miqdori (litr) ifodalaydi.
Yonilg’I va moylash materiallarini tejash deganda, yonilg’i-moy mahsulotlaridan
oqilona foydalanish, ularning sifatini saqlash isrof bo’lishini kamaytirish bo’yicha
qo’llaniladigan chora-tadbirlarni tushuniladi.
Yonilg’i tejamliligi to
ʻ
la jihozlangan va to’la yuklangan avtomobil uchun
aniqlanadi bunda haydovchining va har bir yo
ʻ
lovchining massasi 75 kg dan, har bir
yo
ʻ
lovchi uchun yuk 10 kg dan deb qabul qilinadi.
Mamlakatimizda avtomobil sonining ko’payish surati, asosiy yonilg’i xom
ashyosi bo
ʻ
lgan feftni qazib olish sur
ʼ
atidan ancha yuqori shu sababli yonilg’ini
tejaydigan tadbirlar qollanishi kerak.
Yonilg’ini sarfini kamaytirish yollari:
-dvigatel konstruksiyasini takomillashtirish
-avtomobil konstruksiyasidagi metall qismlari hajmini kamaytirish

---

-dizel bilan ishlaydigan dvigatellarga o
ʻ
tish
-avtomobillarni ekstratsiya qilishda yonilg’i sarfni kamaytirish bilan erishiladi.
Neft mahsulotlarining miqdori belgilangan tartibga ko
ʻ
ra massa birligi kilagram
yoki tonnada hisoblab topiladi. O
ʻ
lchashni bevosita yoki bilvosita usul bilan bajarish
mumkin. Bevosita usul asosida o
ʻ
lchash tarozida tortib aniqlashga asoslangan
bo
ʻ
lib, bu usulda o
ʻ
lchashda ko
ʻ
p mehnat va vaqt talab qilinadi. Neft
mahsulotlarining massasini bilvosita usul bilan aniqlash uchun uning bir xil
haroratdagi zichligi va hajmini bilish kerak.
Barcha turdagi dvigatellarning afzalliklari yonilg‘ining solishtirma sarfi bilan
taqqoslanadi. Shu sababli dvigatel sifatini tavsiflovchi asosiy ko‘rsatkichlardan biri
quvvat yoki tezlik birliklariga to‘g‘rikeladigan yonilg‘i sarfi yoki uning
tejamliligidir. Yonilg‘ining sarfi yoki tejamliligi dvigatelni stendda sinash vatida
ma’lum vaqt oralig‘ida sarf bo‘lgan yonilg‘i miqdori bilan o‘lchanadi.