Neft mahsulotlarini sarfini tejash, me'yorlash va yong‘in chiqish

Avtomobillarda ishlatiladigan moylarning har 100 l yonilg‘iga to‘g‘ri keladigan
sarfi
Motor moyi, l
Transmission moyi, l
Maxsus moylar, l
Plastic moylar, kg
Benzinda ishlaydigan yengil avtomobillar
2,4
0,3
0,1
0,2
Dizelli yuk avtomobillar
3,2
0,4
0,1
0,3
Motor moyining sarflash normalari VAZ avtomobillarining barcha modellari
uchun har 100 1 yonilg'iga 0,8 1, Neksiya uchun 0,051, Tiko uchun 0,02751 va
Mersedes - Bens 0405 avtobusi uchun 0,19 l miqdorida belgilangan.
Neft mahsulotlarining miqdor va sifat yuqotishlarining oldini olish, avtomobil
transportining iqtisodiy ko’rsatkichlarining yaxshilanishiga, ularning uzoq muddat
ishonchli ishlashiga, shuningdek atrof-muhit ifloslanishini oldini olishga imkon
beradi.
Avtotransport korxonalarida qo‘llaniladigan yonilg‘i, m
оу
, maxsus
suyuqliklar va boshqa moddalarning zaharliligi va ularni qo‘llashda texnika
xavfsizligi.
Avtomobil transportidan foydalanishda atrof muhitni zararlantiruvchi 3

---

xil manbani ko
ʻ
rish mumkin; chiqindi gazlar, karter gazlari va yonilg
ʻ
i bug
ʻ
lanishi
natijasida hosil bo
ʻ
ladigan zararli moddalardir. dvigatellardan bir nechta turdagi
zaharli gaz va moddalar chiqadi. Ulardan eng ko
ʻ
p miqdordagilar uglerod oksidi,
uglevodorodlar, azot oksidi, akrolein, kanserogen moddalar, tetraetil qo’rg’oshin,
(agar benzin etillangan bo’lsa) oltingugirt oksidi. Ish zonasidagi havoda akrolein
0,2
/
, uglerod oksidi
20
/
, azot oksidi
5
/
, tetraetil qo’rg’oshin
0,005
/
, dan ko’p bo’lishi mumkin emas.
O’t olish haroratiga ko’ra neft mahsulotlari ikki guruhga: oson alangalanadigan
(o’t olish harorati
45
past bo
ʻ
lgan benzin, kerosin, yengil fraksion tarkibli dizel
yonilg
ʻ
ilari) va yonuvchi (
45
dan yuqori: dizel yonilg
ʻ
isi, mazutlar, pechka va
qozon yonilg’ilari, yengil moylar) turlarga bo
ʻ
linadi.
Barcha neft mahsulotlari yong’in va portlash jihatdan xavfli bo
ʻ
lib ularning
bug’i zaharlidir. Ular ma
ʼ
lum miqdorda havo bilan aralashib portlovchi aralashma
hosil qiladi, havoda benzinlar kerosinlar dizel yonilg
ʻ
isining bug’lari hajmi bo
ʻ
yicha
1,1- 6% gacha bo
ʻ
lganda ular portlash jihatdan havfli hisoblanadi. Bu chegaralar ob-
havo sharoitiga (harorat, bosim, havo namligi) neft mahsulotlari turi va aralashma
hosil bo
ʻ
lish sharoitiga qarab o’zgaradi.
Benzin
zaharli modda bo’lib asosiy xavfni uning bug
ʻ
lari tashkil etadi, ular
nafas olish organlari orqali inson organizmiga kiradi bunda ayniqsa og
ʻ
iz orqali
kirishi xavflidir, chunki ayrim xodimlar, haydovchilar og’izlari bilan benzini so’rib
boshqa idishga to’kadilar. Benzin bug
ʻ
lari miqdori 100
/
dan oshmasligi
kerak.
Mehnat jarayoni davomida ishchilar o’rtacha
500
−
800
/
miqdordagi
benzin bug
ʻ
laridan nafas olsa, u zararlanadi ya
ʼ
ni boshi og’riydi, qon bosimi oshadi,
tana harorati pasayadi. Benzin bug
ʻ
larining yuqori konsentratsiyasi odamni
behushlik yoki o
ʻ
limga olib kelishi mumkin.
Odam terisi uzoq vaqt davomida benzin bilan muloqotda bo
ʻ
lsa, uni
yallig’lanishiga, egzema kasalligiga olib kelishi mumkin, shuningdek benzin odam
terisining teshiklari orqali ham organizmga o’tadi.
Etillangan benzin tarkibida tetraetil qo’rg’oshin borligi uchun o’ta zaharlidir.
Etillagan benzin organizmga nafas olish yo’llari, teri orqali o
ʻ
tadi.
Etillangan benzin bilan ishlovchilar texnika xavfsizligi qoidalariga qat
ʼ
iyan
rioya qilishi shart. Bu xodimlar ish boshidan avval maxsus kiyim, oyoq kiyim,
qo’lqoplar kiyishi himoya ko
ʻ
zoynaklari va resperatorlar dan foydalanishi shart, ish
vaqtida ehtiyotkorlik bilan ishlab benzinni to
ʻ
kib yubormaslikka terga tushmaslikka
harakat qilishi kerak. Agar teriga benzin to
ʻ
kilib ketsa uni darrov kerosin bilan
tozalab yuvish keyin sovun bilan iliq suvda yuviladi. To’kilgan benzin yoki dizel
yonilg
ʻ
isiga yog
ʻ
och qirindisi yoki qum sepiladi. Yonilg’ilarni og’iz bilan so’rish
qat’iyan man qilinadi.
Korxona rahbari etillangan benzinlarni ishlatish, saqlash ustidan qattiq nazorat
oʻ
rnatishi kerak, uni boshqa maqsadlarda ishlatish man qilinadi. Jumladan miskarlik

---

ishlarida, benzokeskichlarda, bino ichida ishlaydigan dvigatellarda ham ishlatish
man etiladi.
Maxsus kiyimlarni, detallarni, qo
ʻ
llarni yuvish mumkin emas. Etillangan
benzin alohida idishlarda tashiladi va saqlanadi. Ularda “etillangan benzin” degan
yozuv bo
ʻ
lishi shart. Benzin saqlanadigan, quyiladigan joylarda ovqat yeyish,
chekish, ochiq alamga bilan ishlash qat
ʼ
iyan man etiladi.