Mavzu: Azotli o‘g‘itlarni tuproqda o‘zgarishi va o‘simliklar tomonidan o‘zlashtirilishi. Azotli o‘g‘itlardan foydalanish yo‘llari. Reja

Mavzu: Azotli o‘g‘itlarni tuproqda o‘zgarishi va o‘simliklar tomonidan o‘zlashtirilishi.

Azotli o‘g‘itlardan foydalanish yo‘llari.

Reja:

• O‘simliklar hayotida azotning ahamiyati
• Tuproqlarda azot miqdori va uning birikmalari dinamikasi
• Dehqonchilikda azotning aylanishi
• Azotli o‘g‘itlardan foydalanish yo‘llari

Azot o’simliklar uchun zarur oziq elementlardan biri xisoblanadi. U barcha oddiy va murakkab oqsillar, nuklein kislotalar (RNK va DNK), xlorofill, fosfatidlar, alkaloidlar, ayrim darmon dorilar va fermentlar tarkibiga kiradi.

O’simliklar oziqlanishida azot manbayi bo’lib ammoniy (NH4+) va nitrat (NO3─) tuzlari xizmat qiladi.

O’simliklar tomonidan azotning o’zlashtirilishi bir qator murakkab jarayonlar asosida ketadi va ammiakning tegishli organik kislotalar ketoguruhi bilan hosil qiladigan aminokislotalar sintezlanishi bilan yakunlanadi. Mazkur jarayon aminlanish jarayoni deb ataladi.

Aminokislotalar sintezi uchun azot faqat qaytarilgan shaklda bo’lishi lozim, nitrat va nitritlar karbon kislotalarning ketogruhi bilan bevosita reaksiyaga kirisha olmaydi. O’simlik tanasida uglevodlar zaxirasi yetarli bo’lsa, nitrat shaklidagi azot fermentlar ishtirokida ildizning o’zidayoq ammiakka aylanadi. Nitratlardan ammiak hosil boiishida ishtirok etadigan fermentlar metallo-flavoproteidlar deb nomlanadi, chunki birinchi bosqichda molibden, ikkinchi va uchinchi bosqichlarda mis, temir, magniy, so’nggi bosqichda esa marganets va magniyning ishtirok etishi shartdir.

• O‘simliklar hayotida azotning ahamiyati

Qaytarilmasdan o’simlik tarkibiga o’tadigan nitrat shakldagi azot o’simliklar uchun zararsiz bo’lib, to’qimalarda ko’p miqdorda to’planishi mumkin.

Lekin qishloq xo’jalik mahsulotlari (ayniqsa, yemxashak, sabzavot va poliz ekinlari) tarkibida nitratlarning ma’lum darajadan ortib ketishi ularni iste’mol qiladigan liayvon va insonlarga zararli ta’sir ko’rsatadi.

Odatda, erkin ammiak o’simliklar tanasida kam uchraydi. Ayni modda miqdorining ko’payib ketishi o’simliklarning zaharlanishiga sabab bo’ladi.

O’simlik tanasidagi glutamin va aspargin kislotalarning qayta aminlanishga moyilligi ularning modda almashinuvida juda katta ahamiyatga ega ekanligidan dalolat beradi. Shuningdek, aspargin va glutamin kislotalarining amidlari — aspargin va glutaminlar ham qayta aminlanishi ancha oson kechadi.