ma’ruza. Elektromagnit to’lqinlar 22. Elektromagnit to‘lqinlarning hosil bo‘lishi va tarqalish tezligi



Download 479,12 Kb.
Pdf ko'rish
bet1/6
Sana16.06.2021
Hajmi479,12 Kb.
#66657
  1   2   3   4   5   6
Bog'liq
Физика (4-маъруза)



4-MA’RUZA. ELEKTROMAGNIT TO’LQINLAR 

 

22.5  Elektromagnit to‘lqinlarning hosil bo‘lishi va tarqalish tezligi 

 

Maksvell  tenglamasiga  muvofiq  magnit  maydoni  bo‘sh  fazoda  elektr  maydoni  o‘zgarishi 

hisobiga sodir bo‘larkan. Bundan Maksvell yana bir ajoyib xulosa chiqargan. Agar magnit maydoni 

o‘zgarishi  elektr  maydonini  hosil  qilsa,  u  holda  elektr  maydoni  o‘zini  o‘zgartiradi.  Elektr 

maydonining  bu  o‘zgarishi  navbati  bilan  magnit  maydonini  hosil  qiladi  va  aksincha.  Qachonki, 

Maksvell  o‘zining  tenglamalari  ustida  ishlaganda  u  umumiy  natija,  ya’ni  o‘zaro  ta’sirlashuvchi 

o‘zgaruvchan maydonlar fazo bo‘ylab harakatlanayotgan elektr va magnit maydonlarining to‘lqini 

ekanligini aniqladi. Hozir biz oddiy yo‘l bilan elektromagnit to‘lqinlarning qanday paydo bo‘lishini 

aniqlaymiz

1



Ikkita bir-biriga ulangan sim antenna sifatida ishlatilmoqda (4.1 a-

rasm).  Faraz  qilaylik  bu  ikkala  sim  bir-biriga  kalit  bilan 

batareykaga ulangan. Kalit qo‘shilganda simning tepa qismi tezda 

musbat  zaryadlanadi  va  pastki  qismi  manfiy  zaryadlanadi.  Elektr 

maydon  chiziqlari  4.1  b-rasmdagidek  joylashadi.  Elektr  zaryadi 

oqib  o‘tganda  tokning  yo‘nalishi  rasmda  ko‘rsatilgan.  Shuning 

uchun  sim  atrofida  magnit  maydoni  yuzaga  keladi.  Magnit 

maydoni  chiziqlari  antennani  o‘rab  oladi,  shuning  uchun  4.1-

rasmda   nuqtalari o‘ng tarafda varoq tomonga (

), chap tarafda 

varoq  tomondan  bizga  (

)  yo‘naladi.  Endi  so‘rashimiz  mumkin 

elektr  va  magnit  maydonlari  qanchalik  uzoq  masofalargi 

tarqaladi?    Statik  holatda  maydonlar  cheksiz  uzoqlarga  tarqaladi. 

Shunday  ekan,  qachonki  4.1-rasmda  kalit  qo‘shilgan  bo‘lsa, 

maydonlar  yaqin  joyga  tezda  yetib  boradi,  ammo  agar  masofa 

oshishi  bilan  yetib  borish  vaqti  ham  ortadi.  Elektr  va  magnit 

maydonlari ikkalasi ham energiya tashiydi, bu energiyalar cheksiz 

 

4.1-rasm 



tezlikda uzoq masofalarga yetib bormaydi

1



E’tiborimizni  4.2-rasmga  qaratadigan  bo’lsak,  bizning 

antennamiz 

ac 

(alternative 



current---o’zgaruvchan 

tok) 


generatorga  ulangan.  4.2  a  -  rasmda  ulanish  to’liq  amalga 

oshirilgan.  Zaryad  oshib  borishi  bilan  maydon  hosil  bo’lishni 

boshlaydi, 4.1 b rasm. 4.2 a rasmdagi + va - belgilar ayni berilgan 

soniyadagi har bir sterjenning umumiy zaryadini namoyon qiladi. 

Qora  rangdagi  strelkalar  tok  yo’nalishini  ko’rsatadi.  Elektr 

maydon  sahifa  tekisligi  bo’ylab  qkizil  chiziqlarda  tasvirlangan; 

magnit  maydon  esa,  o’ng  qo’l  qoidasi  bo’yicha  ko’k  rangda 

tasvirlangan,  ichkariga  bo’lsa 

,  tashqariga  bo’lsa 

.  4.2  b 

rasmda  as  (o’zgaruvchan  tok)  generatorining  kuchlanishi 

yo’nalishi bo’yicha teskari bo’lgan; tok qarama qarshi bo’lgan va 

yangi  magnit  maydon  teskari  yo’nalishga  qaragan.  Yangi  magnit 

maydonlar  yo’nalishini  o’zgartirganligi  sababli  eski  liniyalar  bir 

necha yangi liniyalarga ulanib epik halka shaklini namoyon kildi.  

 

4.2-rasm 



                                                

 

1



 Douglas C, Giancoli. “PHYSICS”. PRINCIPLES WITH APPLICATIONS. Pearson. 2014, ”. 627, 628, 629 631-

betlar. 


Eski  maydonlar,  aksincha,  to’satdan  g’oyib  bo’lishmadi,  ular  uzoq  masofalarga  ajralishdi.  Aslida 

esa,  magnit  maydonning  o’zgarishi  elektr  maydonini  hosil  qiladi  va  elektr  maydonini  o’zgarishi 

magnit  maydonni  yaratadi,  shunday  elektr  va  magnit  maydonlarining  o’zgarishi  kombinatsiyasi 

o’zini o’zi qo’llab-quvvatlaydi va antenna zaryadiga hech boglik bo’lmaydi

1



Antennadan  uzoq  bo’lmagan  maydonlar  yaqin  maydon  deyiladi  va  o’ta  murakkab 



hisoblanadi,  lekin  bizni  ular  bilan  ishimiz  yo’q.  Biz  asosan  antennadan  uzoqda  joylashgan 

maydonlar  bilan  qiziqamiz  o’  biz  aniqlagan),  ular  radiatsiya  maydoni  deyiladi.  Elektr  maydon 

liniyalari halka shaklini yaratadi, 4.3 a-rasmdagi kabi, va oldinga harakatni davom ettiradi. Magnit 

maydon  liniyalari  ham  epik  halka  namoyon  qiladi,  lekin  ular  ko’rinmaydi,  chunki  ular  sahifaga 

perpendikulyardir.  Garchi  liniyalar  faqatgina  manbadan  o’ng  tarafda  ko’rsatilgan  bo’lsada, 

maydonlar  boshqa  yo’nalishga  harakatlana  oladi.  Maydon  kuchlari  tebranuvchi  zaryadlarga 

nisbatan  perpendikulyar  yo’nalishlarda  eng  katta  qiymatga  ega  bo’ladi;  va  tebranuvchi  zaryadlar 

yo’nalishi bo’ylab ular 0 ga tushadi --- 4.3 a-rasmdagi antennaning pastki va tepa qismida

1




Download 479,12 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3   4   5   6




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish