Kurs ishi ilmiy rahbar: D. Toʻrayeva “Himoyaga tavsiya etilsin” “Amaliy tilshunoslik va lingvodidaktika” kafedrasi mudiri F. f d. B. Mengliyev 2020– yil “ ” – yanvar toshkent – 2020 reja: kirish

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
ALISHER NAVOIY NOMIDAGI TOSHKENT DAVLAT O‘ZBEK TILI VA ADABIYOTI UNIVERSITETI
O‘ZBEK TILI VA ADABIYOTINI O‘QITISH FAKULTETI

“Ro‘yxatga olindi”

O‘quv ishlari bo‘yicha dekan
muovini ________D.Rustamov
2020– yil “____” – yanvar
O‘zbek tili va adabiyotini o‘qitish fakultetining 304–guruh talabasi Shokirjon Tursunov Alisher oʻgʻlining “Bosh soʻzi ot bilan ifodalangan soʻz birikmalari” mavzusida yozgan


KURS ISHI


Ilmiy rahbar:
_________D.Toʻrayeva

“Himoyaga tavsiya etilsin”

“Amaliy tilshunoslik va lingvodidaktika” kafedrasi mudiri
F.f.d. ________ B.Mengliyev
2020– yil “__” – yanvar
TOSHKENT – 2020

REJA:
KIRISH
Soʻz birikmalarining formalari
ASOSIY QISM

1. 
   Otli soʻz birikmalari: bitishuvli birikmalar.
   
2. 
   Otli soʻz birikmalari: boshqaruvli birikmalar.
   
3. 
   Otli soʻz birikmalari: moslashuvli birikmalar.
   

XULOSA

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR ROʻYXATI

KIRISH
Mavzuning dolzarbligi. Barchamizga ma’lumki, mustaqillikni qo‘lga kiritganimizdan so‘ng hamma sohalarda ham ijtimoiy, ham siyosiy, ham ma’naviy, ham madaniy sohada yangidan yangi islohotlar uchun eshiklar ochildi. Milliy gu’rur, milliy ong tushunchalarini anglashga, madaniy va ilmiy me’roslarimizni o‘rganishga tadqiq qilishga keng imkoniyatlar berildi. Bu haqida prezidentimiz I.A.Karimov shunday deydi: “Buyuk ajdodlarimizning beqiyos ma’naviy me’rosi, ming ytillik tariximiz va madaniyatimizga asoslangan ma’naviy hayotimizni tiklay boshladik. Dinimiz va tilimizga qaytdik. Milliy urf–odatlarimiz va an’analarimiz, xullas, inson ma’naviyatiga daxldor barcha boyliklarimiz qaytadan qad rostlayapti”¹.
Bu davrga kelib tilshunoslik sohasida ham salmoqli yutuqlarga erishildi. Tilimizning keng imkoniyatlarini ochib beruvchi ko‘pgina ilmiy ishlar, monografiyalar e’lon qilindi. “Zero ona tiliga muhabbat, uni ulug‘lash, beqiyos boyligi va buyukligini anglash tuyg‘usini ham bizning onggu tafakkurimizga, yuragimizga avvalo Navoiy asarlari bilan kirib kelgan”².
Til sistemasida so‘zlar o‘zaro turli–tuman aloqaga kirishadi. So‘zlarning tobelanish yo‘li bilan o‘zaro bog‘lanishi ham ana shu sistemaning juda muhim qismini tashkil etadi. So‘z birikmasini tashkil qilgan komponentlar mustaqil ma’noli so‘zlar bo‘lib, o‘z ma’nolarini saqlagan holda boshqa bir birikmani hosil qilishda ishtirok etishlari mumkin, ya’ni so‘z birikmasida qatnashgan komponentlar doim harakatda bo‘ladi. So‘z birikmalarining dinamik xarakteri shu narsa bilan belgilanadi. Agar biz so‘z birikmalarini boshqa bir til hodisasi bilan — turg‘un (frazeologik) birikmalar bilan chog‘ishtirib ko‘rsak, idioma yoki frazeologizm deb atalgan birlikni tashkil etgan so‘zlar hammasi birlashibgina (birlikdagina) bir butun ma’noni (leksik ma’noni) ifodalaydi va u sintaktik qismlarga bo‘linmas birlikni tashkil etadi. Uning komponentlari o‘zaro jipslashgan bo‘lib, boshqa so‘z birikmalarini tuzishda ishtirok qilmaydi. Boshqacha qilib aytganda, turg‘un birikmaning formal tomoni emas, balki birikmani tashkil etgan komponentlarning jami, yig‘indisi birlikda bir butun ma’noni ifodalaydi: quloq osmoq — tinglamoq, holdan toymoq — charchamoq, ko‘ziga qaramoq — ehtiyot bo‘lmoq va sh. k.³
Ayni mana shu masalalarni atroflicha oʻrganish va uni amaliy johatdan tekshirib chiqish masalasi hamon oxiriga yetkazilmaganini hisobga olib, ushbu mavzuni oʻrganish obyekti boʻla olishi va hozirgi oʻzbek adabiy tili va uni oʻqitish metodikasi ilmiga kichik boʻlsada yangilik kirita olishiga ishonamiz.