Iqtisodchilar uchun matematika

• “IQTISODCHILAR UCHUN MATEMATIKA”

• NODAVLAT TA’LIM XIZMATLALARINI KO`RSATUVCHI
• QO`QON UNIVERSITETI

• Қўқон шаҳри - 2019 йил

Fan nomi	Iqtisodchilar uchun matematika
Fanning kredit soati	3 / 60 soat
Fan o`qituvchisi F.I.O.	Ustadjalilova Xurshida Aliyevna
Kafedra nomi	Biznes
Dars vaqti/ auditoriya	Duyshanba 10:30-11:50 3 - qavat 307-o`quv xonasi Juma 10:30-11:50 3 qavat 307-o`quv xonasi
E-mail	[e-mail]
Telefon raqami:	[phone]

Mustaqil ta’lim topshiriqlarini topshirishning so`nggi muddati:

Har xaftaning juma kuni soat 18:00 ga qadar professor- o`qituvchining elektron pochta manziliga yuboriladi

Kirish

• Iqtisodchilar matematikani eng muhim fanlardan biri deb hisoblaydilar.
• Zamonaviy iqtisodchi uchun matematik bilimlar murakkab iqtisodiy jarayonlarni oʼrganishga yordam beradi va shu iqtisodiy vaziyatda eng optimal va ratsional yullarini topish, mumkin boʼlgan foyda va zararlarni hisoblash, bugungi kunda qaysi bank-kredit shartlari eng maqbul ekanligini va bir-ikki yilda qancha pul sarflanishini aniqlash mumkin.

• 1-Misol. Siz hajmi va koʼrinishi bir xil 27 dona olmos egasiga aylangandiz. Qimmatbaho toshlar uchun sertifikatda ularning biri boshqalardan koʼra ogʼirligi kamroq miqdorda ekanligini koʼrsatadi. Toshlarning ogʼirligi nomaʼlum. Usha toshni aniqlash uchun, siz zargardan olmoslarni tortib berishini soʼradingiz. Yuqori aniqlikdagi tarozida oʼlchab berish har bir tosh uchun 1000 soʼm turadi. Zargarga qancha toʼlashingiz kerak?

• Ko'pgina iqtisodiy masalalarda siz arifmetikа va algebraning asosiy operatsiyalarini bajarishingiz kerak bo’ladi: qo'shish, ayirish, ko'paytirish, bo'lish, darajaga chiqarish va ildizni ajratib olish, оddiy va murakkab protsentlarni hissoblash kabi masalalar.

• Iqtisodiy matematikani matematik hisob-kitoblar bilan va iqtisodiy-matematik usullar birlashtirish desa ham boʼladi. Ya’ni iqtisodiy masalalarda ulushlar, foizlar, moddiy resurslar nisbatlarini aniqlash, pul mablagʼlari hisobi, foydani hisoblash, soliqlar, rentabellik va boshqalar bilan bogʼliq iqtisodiy hisob-kitoblar bajariladi.

• Masalan, savdo firmasiga qarashli 4-ta do'konlari mavjud, ularning har birida muzlatgichlar, televizorlar va kir yuvish mashinalar sotish va bo'limlari mavjud. Muayyan vaqt davomida tovarlarni sotishdan tushadigan daromad, masalan, chorak uchun, jadval shaklida taqdim etilishi mumkin.

	muzlatgichlar	televizorlar	kir yuvish mashinalar
№1	350	380	345
№2	400	220	230
№3	220	230	290
№4	300	420	600

• 2-Misol. Sizga 100 tonna ogʼirlikdagi mahsulot sotib olish taklif yetiladi. Bir oz oldingi vaqtda tortish jarayonida mahsulotdagi suyuqlik ulushi 99% tashkil yetgani aniqlandi. Sotib olish vaqtida mahsulot qoʼrib borgan va shu tufayli suyuqlik nisbati 96 % ga kamaydi. Sizga taklif qilingan mahsulot ogʼirligi qanchaligini hisoblash kerak.

• Oddiy va murakkab protsentlarni ortishini hissoblashga doir vaziyatlar, diskontlash - bu depozitning boshlang'ich miqdorini ko'payishiga qarama-qarshi bo'lgan muammoni hal qilishdir.

• 3-Misol. Qo'shilgan qiymat solig'i (QQS) 20% ni tashkil qiladi. agar ushbu soliq bekor qilinsa, tovarlarning narxi Qancha foizga pasayadi?

	Iqtisodiy masala	Matematik usul
1	Ulushlar, foizlar, moddiy resurslar nisbatlarini aniqlash, pul mablagʼlari hisobi, foydani hisoblash, soliqlar, rentabellik va boshqalar bilan bogʼliq iqtisodiy hisob-kitoblar.	Аrifmetika (kasrlar, foizlar, nisbatlar), algebra (tenglamalar,
2	Oʼzaro bogʼliq iqtisodiy koʼrsatkichlar va obʼektlarning ketma-ketliklarini oʼz ichiga olgan hisob-kitoblar (masalan, moliyaviy "piramidalar" )	Аrifmetik va geometrik progressiyalar
3	Turli iqtisodiy obʼektlarni birlashtirish, ularni oʼtkazish bilan bogʼliq hisob-kitoblar va joylashtirish	Kombinatorika
4	Аxborotning rost yoki yolgʼonligini aniqlash bilan bogʼliq iqtisodiy holatlarni baholash,	Matematik mantiq
5	murakkab vaziyatdan chiqish yoʼlini topish zarurati	Dinamik dasturlash
6	Hodisalar va tasodifiy xarakterdagi qiymatlar bilan bogʼliq iqtisodiy hisoblashlar	Ehtimollar nazariyasi
7	Statistik iqtisodiy materiallarni yigʼish, qayta ishlash va tahlil qilish	Matematik statistika
8	Sunʼiy ishlab chiqarilgan statistik materiallar asosida hodisalar va tasodifiy xarakterdagi qiymatlar bilan bogʼliq iqtisodiy hisob-kitoblar	Queuing nazariyasi (navbat nazariyasi)
9	Ziddiyatli tomonning qasddan zararli harakatlari tufayli yuzaga kelgan vaziyatning noaniqligi sharoitida iqtisodiy yechimlarni ishlab chiqish	Statistik sinovlar usuli (Monte-Karlo)
10	Yuzaga kelgan vaziyatning noaniqligi sharoitida iqtisodiy yechimlarni ishlab chiqish	Oʼyin nazariyasi