Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat

Ижтимоий
Hамкорлик

Иљтисодий асослари

Жамиятда турли мулкчилик шаклларининг мавжудлиги ва уларнинг бир-бирига нисбатан тенглиги
Сиёсий асослари

Жамиятда турли сиёсий кучлар ва партияларнинг мавжудлиги ва уларнинг ќуљуљий тенглиги

Ќуљуљий асослари

Барча сиёсий кучлар ва сиёсий ташкилотларнинг эркин фаолияти ќуљуљий жиќатдан ҳимояланганлиги.

Ижтимоий ќамкорликнинг намоён бўлиши шакллари
Турли ижтимоий љатламлар фикрлари, љарашлари ва маљсадларининг ўзаро мувофиљлиги
Жамиятнинг умумий маљсадлари билан
турли ижтимоий љатламлар маљсадларининг ўзаро мувофиљлиги
Турли ижтимоий тоифалар, сиёсий кучлар ва сиёсий партияларнинг ќамжиќатлиги ва биргаликда умумий маљсадларни амалга ошириши
Жамиятда ранг-баранг љарашлар хилма-хил фикрлар, сўз ва фикр эркинлигининг мавжудлиги
Турли миллат, элат, ирљ ва дин
вакилларининг ўзаро дўстона ќамкорлиги ва ќамжиќатлиги
Ватан, халљ манфаатлари асосида барча сиёсий кучлар, партиялар, ђоялар ва мафкураларнинг бирлашиши
Ќар бир ижтимоий љатлам, тоифа, гуруќ, сиёсий куч, партия ва бошља ижтимоий-сиёсий бирлик аъзолари миллий ђоянинг амалга ошиши учун ўзини масъул деб айтиши

108

O’QUV MATERIALAR
O’zbekistonning milliy ђoyasi deganda, ma’lum ђoyalardan tashkil topgan, avvalambor, mamlakatimizda istiљomat љilib kelayotgan barcha millat va elat vakillarining umummilliy istiљlol mafkurasi deb tushunishimiz kerak. Bu mafkura barcha O’zbekiston fuљarolarining tub manfaatlari va maљsadlarining umumlashtirilgan va teng tarzda ifodalaydigan, moddiy va ma’naviy ќayotiga bir xilda ijobiy ta’sir o’tkazadigan, uni yagona oliy maљsadlari milliy ђurur va milliy iftixor kabi tuyђularini shakllanishiga keng imkoniyat yaratadigan, ularni o’z oldiga љo’ygan yagona oliy maљsadlari sari safarbar etadigan ma’lum ђoyalar tizimidir. Shu bilan birga (x.p, 104-bet. – S. Otl) O’zbekistonning milliy istiљlol ђoyasi mamlakatimiz xalљini љaramlikdan ozod љilish, uningљmustakil taraљљiyot yo’lida kirib borish maљsadini o’zida aks ettiradi (104-b, S.otl). Milliy istiљlol ђoyamiz jamiyatimizda bugun mavjud bo’lgan xilma-xil fikrlar va ђoyalar, ќar љanday ijtimoiy љatlamlar va etnos birliklarining orzu-umidlaridan, ќar љanday insonning e’tiљodi va dunyoљarashidan љat’iy nazar, ularning barchasini bir ) bayroљ atrofida birlashtiradigan va el-yurtimizni eng buyuk maљsadlar sari chorlaydigan ђoyalar majmuidir (122-bet, MIF-05).
Milliy ђoya uzining mazmuniga ma’lum ilmiy, falsafiy, diniy, siyosiy, ќuљuљiy, axloљiy va nafosatga doir ђoya va fikrlari uzida mujassam etgan (љamrab olgan) juda murakkab va boy ijtimoiy-ruќiy ќodisadir. x.p. Jamiyatda milliy ђoya bilan boђlik bo’lmagan yoki milliy ђoya ma’lum darajada ta’sir љilmagan muќim ќodisa va voљyea yo’љdir. Ќar bir jamiyatda milliy ђoya ma’naviy-ruќiy tizim sifatida amal љiladi va unda milliy ong, miliy o’zlikni anglash, tarixiy xotira, milliy meros, milliy mentalitet kabi ijtimoiy-ruќiy ќodisalar yetakchi o’rin egallaydi (S. Otl, 77-b) .
Shuning uchun ќam milliy ђoya – milliy ongni uyђotuvchi, millatning o’zligini anglatuvchi, o’ziga xoslikka “љiyofa” baxsh etuvchi, milliy ruќiyat, ђurur, iftixor, e’tiљod va mas’ullik tuyђularini shakllantiruvchi ђoyalardir (24-b, S. Otl). Milliy ђoyadan maќrum bo’lgan millat, shubќasiz millat sifatida yo’љ bo’lib ketadi. Milliy

109

ђoya ќam millat shakllana boshlagandan beri Vatandan tashљarida ildiz otmaydi va rivojlanmaydi. Vatanning ravnaљi va xalљ farovonligiga xizmat љilmaydigan ђoya ќyech љachon milliy ђoya bo’la olmaydi (31-b, S. Otl).

Prezidentimiz Islom Karimovning fikricha “Mafkura – o’tmir va kelajak o’rtasidagi ko’prikdir” (I.A. Karimov. Jamiyatimiz mafkurasi xalљni-xalљ, millatni-millat xizmat etsin. T.: O’zbekiston, 1998, 14-bet). Shu fikrdan kelib chiљib aytishimiz mumkinki, O’zbekistonning milliy ђoyasi Vatanimizning jonli o’tmishi va buyuk kelajagini uzviy boђlab turuvchi va shuning asosida bugungi kunimizning eng muќim va dolzarb muammolari teran bilishga va to’ђri ќal љilishga imkoniyat yaratuvchi ђoyadir.

Sadulla Otamurodovning fikricha, “Mafkura faљat nazariya emas, balki u amaliyot va moddiy kuch ќamdir” (S. Otg-v. MRD. T-2005).

2. 
   Milliy ђoya eng avvalo mamlakatimizning mustaљilligini mutaќkamlash uchun zarur. Bu to’ђrisida Prezident Islom Karimov o’zining ikkinchi chaљiriљ O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining to’љљizinchi sessiyasida љilgan ma’ruzasida: “…eng
   

asosiy, eng muќim tengsiz oliy ne’mat – mustaљillikni bundan buyon ќm asrab-avaylash, ќimoya љilish va mustaќkamlash bo’lib љolaveradi” degan edi. (Љarang: I.A. Karimov. O’zbekistonda demokratik o’zgarishlarni yanada chuљurlashtirish va fuљarolik jamiyati asoslarini shakllantirishning asosiy yo’nalishlari. “Xalљ so’zi”,

2002 yil 30 avgust).

2. 
   Shuni aloќida љayd etish joizki, odamlarning ongini, tafakkurini o’zgartirmasdan turib ќyech ќam mustaљillikni mustaќkamlab va ko’zlangan oliy maљsadga erishib bo’lmaydi. Buning uchun esa, odamlar milliy istiљlol ђoyasiga ishonishi va tayanishi zarur bo’ladi (118-b).
   

2. 
   Prezidentimizning fikricha “Millat o’zligini to’la anglagan taљdirdagina buyuk o’zgarishlar љilishga љodir bo’ladi” (I.A. Karimov. Ozod va obod Vatan, erkin va farovon ќayot – pirovard maљsadimiz. 8-jild. – T.: O’zbekiston, 2000, 464-465 betlar).
   

110

Ma’lumki, milliy istiљlol ђoyasi ќar bir fuљaroning ongi va љalbiga singishi milliy o’zlikni anglash jarayoni bilan birga amalga oshadi. Milliy istiљlol ђoyasini bilish va u ќar bir fuљaro – e’tiљodiga aylanishini milliy o’z-o’zini anglashsiz tasavvur љilib bo’lmaydi. Bu juda murakkab jarayondir. Bunday boђliљlik bo’lmaganda edi milliy istiљlol ђoyasi o’zining ќayotiy UK tomirlaridan uzilib љolar edi va jamiyatda o’zining mavљyeini yo’љotib, odamlarning e’tiљodi va ќissiyotiga aylaganmas edi.

4. 
   Prezidentimiz mustaљillikni mustaќkamlashda milliy ђoyaning zarurligi to’ђrisida yana bir muќim fikr bildiradi, ya’ni “Bu o’tish davri o’ziga xos, juda katta
   

ђov va to’siљlarga duch kelishi, љattiљ kurashlar orљali kechishi barchamiz uchun ayon bo’lmoђi darkor. Xalљimizni va jamiyatimizni mana shu davrida yangi ufљlar sari boshlash, da’vat љilishda maљsadlarimiz aniљ bo’lishi kerak. Bunday maљsadlarga esa, avvalo, chuљur o’ylagan va puxta ishlagan mafkura asosida yetishish mumkin” (119-b). Prezidentimizning ushbu so’zlaridan kelib chiљib muammomizga taaluљli bo’lgan uchta muќim xulosalar chiљarishimiz mumkin, ya’ni:

1. 
   mamlakatimizda erkin bozor munosabatlariga asoslangan ќuљuљiy demokratik davlat va erkin fuљarolik jamiyat barpo etish uchun, xalљ bunday jamiyat uning uchun љanchalik zarur va foydali ekanini aniљ bilishi zarur;
   

2. 
   buning uchun, biz xalљimiz o’tmishda yaratgan butun ma’naviy va madaniy boyligini va insoniyat ќozirgacha erishgan jamiyat to’ђrisidagi amaliy va nazariy bilimlarini teran taќlil љilish natijasi asosidagina obyektiv ќaљiљat darajasidagi milliy istiљlol ђoyasini bunyod etishimiz mumkin bo’ladi va ana shu mafkura asosidagina uluђ maљsadimizga erishishimiz mumkin bo’ladi;
   

5. 
   xalљni bunday mafkuraning asosiy ђoyalariga, tanlagan yo’limiz to’ђri va barcha jamiyat a’zolarining ќayotiy manfaatlariga mos kelishligiga ishontirish orљali ularni bunyodkorlik ishlariga safarbar etish imkoniyati paydo bo’ladi.
   

111

Milliy istiљlol ђoyasiga tayanib, uni xalљimizning ongi va љalbiga singdirilib borilishi natijasida ijtimoiy ќayotning barcha jabќa va tarmoљlari taraљљiy etishiga uning ijobiy ta’siri kundan-kunga oshib borishi kuzatiladi.
Ijtimoiy ќayotdagi bunday o’zgarishlar jamiyatimizning rivojlanishini tobora tezlashtiradi va uning moddiy va ma’naviy jixatlarida muќim va ulkan o’zgarishlar sodir etadi.
3.1) yurt tinchligi, 2) vatan ravnaљi, 3) xalљ farovonligi, 4) komil inson,
5) ijtimoiy ќamkorlik, 6) millatlararo totuvlik va 7) dinlararo baђrikenglik.
Sarlavќada keltirilgan milliy istiљlol ђoyasining asosiy ђoyalari bir ђoyaviy butunlikni tashkil etgan tizim sifatida baќolanishi kerak (zarur). Bu ђoyaviy tizimda ќar bir ђoyaning aniљ (strogoye) o’rnini nafaљat uning mazmun-moќiyatiga belgilaydi va shu bilan birga u ќam ustki va ќam ostki ђoyalarning mazmun-moќiyatiga ќam boђliљdir. Masalan, “Vatan ravnaљi” ђoyasi “Yurt tinchligi” ђoyasidan keyin љo’yilgan bo’lsa, “Xalљ farovonligi” ђoyasi esa undan pastki o’rinni egallaydi. Boshљacha aytganda, vatanimiz ravnaљining eng muќim shartlaridan biri yoki balki eng asosiy sharti, bu – yurt tinchligidir. Bunday sharoitda bizning xalљimizning mavjud kuch-љudrati, uning madaniy-ma’naviy, iљtisodiy va boshљa saloќiyati va imkoniyatlari vatanimiz ravnaљini bemalol ta’minlashi mumkin. Vatanimiz ravnaљi shunday shiddat bilan tezlashish va љisљa vaљt davomida xalљimizning farovonligi sezilarli darajada oshishi mumkin bo’ladi.
Xalљimizning farovonligi o’z navbatida avvalambor vatanimizning ravnaљini yanada tezlashtiradi va shu bilan birga vatanimiz tinchligining mustaќkamligini ќam ancha oshadi.
Shuni ќam aloќida e’tiborga olishimiz joizki, bu tizimdagi ќar bir ђoya љolgan barcha ђoyalarga bevosita o’z ta’sirini o’tkazib turadi. Masalan, to’rtinchi o’rinda joylashgan – “Komil inson” ђoyasining amalga oshishi, shubќasiz boshљa oltita ђoyalarni jamiyatning turli jabќalarida ijobiy tarzda ro’yobga chiљishiga asos bo’ladi.

112

Bundan tashљari, bu tizimda yaљin kelajakda jamiyatimiz taraљљiyotining bosљichlarida asosiy ђoyaning љaysi ђoyasiga ko’proљ e’tibor berilishi kerakligi ќam ko’zda tutilgan.
Milliy istiљlol ђoyasining bosh ђoyasi bilan asosiy ђoyasini, “Ozod Vatan” ђoyadan boshlab ketma-ket љuyilib ularning mazmun moќiyatidan – “O’zbekiston kelajagi buyuk davlat” degan xulosa chiљarish asoslidir.
Xulosa sifatida aytishimiz mumkinki, bu jamiyatimizning ravnaљ topishi bilan ќayotning o’zi bu ђoyalarning bir-biriga nisbatan joylashish tartibini o’zgartirishi, ularning mazmuniga yangi unsurlar kiritishi va yangi ularning soni ќam ko’payishi mumkin.
Milliy istiљlol ђoyasi fani bu ђoyalarning mazmun-moќiyatini, ularning mamlakatimiz ќayotidagi o’rni va aќamiyati, tarixiy va falsafiy ildizlari kabi savollarni yoritish bilan birga, bu ђoyalarning jamiyatimizning iљtisodiy, ijtimoiy-siyosiy va ma’naviy ќayotida namoyon bo’lishini ќam ko’rsatib beradi.

4-Mavzu: Mustaqillikni mustaќkamlashda milliy g’oyadan ko’zlangan maqsadlar.

113

Syeminar mashg’ulotining ukitish tyexnologiyasi

O’quv vaqti 2 soat	Talabalar soni 25-30
O’quv mashg’ulotining shakli.	Bilimlarni		shukurlashtirish va	kyengaytirish
	buyisha syeminar mashguloti
Syeminar ryejasi	1.	Mustaqillikni mustaќkamlashda milliy
	g’oyadan ko’zlangan maqsadlar.
	2.	O’zbyekistonning milliy g’oyasi –
	O’zzbyekiston xalqining asosiy maqsad va
	muddaolarini ifodalaydigan g’oyalar tizimi
	ekanligi.
	3.	Milliy istiqlol mafkurasining asosiy g’oyalari.
	4.	Milliy g’oyaning milliy va umuminsoniy
	manfaatlarni ifodalashi
O’quv mashg’uloti maqsadi: Talabalarga akliy			xujum, insert usulini	kullash orkali

mustaqillikni mustaќkamlashda milliy g’oyadan ko’zlangan maqsadlar haqida tushuncha berish.

Pyedagogik		vazifalar: Mavzuning							O’quv faoliyatining natijalari: mustaqillikni
tub mohiyatidan				kyelib		shiqqan		mustaќkamlashda milliy g’oyadan ko’zlangan
holda, syeminarsavollarini muayyan								maqsadlar, O’zbyekistonning milliy g’oyasi –
qismlarga bo’lish, har bir qismni								O’zbyekiston xalqining asosiy maqsad va
o’zaro	mantiqiy				bog’liqlikni			muddaolarini ifodalaydigan g’oyalar tizimi
ta’minlash,			oshib			byerish,		ekanligi,Milliy istiqlol mafkurasining asosiy
tushuntirish,		shakllantirish. Darslik							g’oyalari, Milliy g’oyaning milliy va
bilan	ishlash kunikmalarini						xosil	umuminsoniy manfaatlarni ifodalashi mazmuni
kilish.Matyerialni				taxlil		kilish va		oshib byeriladi, ta’riflar va sharhlar beriladi
tizimlashtirish					kunikmalarini
shakllantirish
Ta’lim usullari va tyexnikasi								Muloqot, aqliy hujum, Muammoli vaziyat
O’quv	faoliyatining				tashkil		qilish	Jamoa, guruhlarda ishlash.
shakllari.

114

Ta’lim vositalari.

Doska, bur, darslik, ko’rgazmali qurollar.

Monitoring va baholash

Og’zaki nazorat

savol-

javob, ryeyting

tizimi

asosida baxolash

4- MAVZU: Mustaqillikni mustaќkamlashda milliy g’oyadan ko’zlangan

maqsadlar.

Syeminar mashg’ulotining tyexnologik xaritasi.

Ishlash

Faoliyat

bosqishlari

va vaqti

Ta’lim byeruvshi

Ta’lim oluvshi

1 bosqish

Mavzu: Mustaqillikni mustaќkamlashda

Tinglaydilar,

Kirish

milliy g’oyadan ko’zlangan maqsadlar

aniqlaydilar.

10 daqiqa

Mashg’ulot

ryejasi

va

maksadi

aniklanadi

2 bosqish

2.1. Talabalarni 3 ta kishik guruxlarga

2.1. Guruxlarda

ishlash

Asosiy

ajratadi. Mavzu

buyisha

tayyorlangan

koidasi

bilan

topshiriklarni

yeshishda

«Muammoli

tanishadilar.

60 daqiqa

vaziyat», «Akliy xujum» , « Baxs- munozara»

2.2.Savollarga

usullaridan foydalanadi.

javoblarni byeradilar va

2.2.Guruxlarni

ishlash

koidasi

bilan

muxokamada

faol

tanishtiradi va savollvrni tarkatdi.

ishtirok etadilar.

2.3.Talabalar javobini sharxlaydi, xulosalarga

e’tibor byeradi, aniklik kiritadi.

2.4.Guruxlar faoliyatiga umumiy ball byeradi.

3-boskish

3.1. Mashgulotni

yakunlaydi

talabalarni

YAkuniy

baxolaydi

va

faol

ishtirokshilarni

Eshitadilar

ragbatlantiradi.

(10 dakika)

Topshirikni oladilar

3.2. Topshirik byeradi

1-Ilova

115

“Insyert” tyexnikasining qoidasi:

1. 
   Matnni o’qib chiqing.
   

2. 
   Olingan ma’lumotlarni diqqat bilan o’rganib, sohalarga ajrating. Qalam bilan har bir qatorga quyidagi byelgilarni qo’yib chiqing:
   

V – bilaman; – bilganlarimga zid;?
– meni o’ylantirmoqda+ – yangi ma’lumot;

54.