9 sinf. Fan: Geografiya Jahon aholisi Mavzu

Sana: ______ ______ 20______yil
9 - sinf. Fan: Geografiya
Jahon aholisi
Mavzu: Yer shari aholisi va uning ko’payishi.
DARSNING TEXNOLOGIK XARITASI

T/R	Darsning bosqichlari	Dars vaqti taqsimoti	Dars mazmuni
1	Tashkiliy qism	5 daqiqa	Salomlashish Davomatni tekshirish Ob-havoni aniqlash va uni kuzatish Shu kunning muhim yangiliklari bilan tanishish
2	Kirish	12 daqiqa	O’tilgan mavzuni o’zlashtirilganini tekshirish O’tilgan mavzuni mustaxkamlash
3	Asosiy qism	15 daqiqa	Mavzu: Yer shari aholisi va uning ko’payishi
4	Mustahkamlash	10 daqiqa	Tarqatma materiallar, jadvallar va diagrammalar bilan ishlash O’z-o’zini baxolash Xaritalar bilan ishlash
5	Yakuniy qism	3 daqiqa	O’quvchilarni baxolash Uyga vazifa

Darsning maqsadi:

1. 
   ta’limiy: o’quvchilarga bugungi mavzu xaqida tushuncha berish
   
2. 
   tarbiyaviy: tabiat bilan do’stlashishga o’rgatish, dars davomida o’zaro xamkorligi, o’zgalar fel-atvorini xurmat ruxida tarbiyalash
   
3. 
   rivojlantiruvchi: o’quvchilarni erkin fikrlashga, muloxaza yuritishga o’rgatish, ijodiy izlanish konikmalarini rivojlantirish
   

Dars usuli: no’ananaviy usulda
Dars jixozi: dunyo xaritasi, atlas xarita, jadvallar, yangiliklar


Darsning borishi:

1. 
   Tashkiliy qism.
   

1. 
   Salomlashish
   
2. 
   Honani darsga tayyorlash
   
3. 
   O’quvchilar davomatini aniqlash
   
4. 
   Ob-havoni aniqlash va uni kuzatish
   
5. 
   Shu kunning muhim yangiliklari
   

2. 
   O’tilgan mavzuni so’rab baxolash.
   
3. 
   Yangi mavzu bayoni.
   
4. 
   Yangi mavzuni mustahkamlash.
   
5. 
   Uyga vazifa.
   

O’tilgan mavzuni so’rab baholash:

1. 
   Geotermal resurslar deb nimaga aytiladi?
   
2. 
   Dunyo okeanidan nima maqsadda foydalaniladi?
   
3. 
   Biologik va rekratsion resurslarga misollar keltiring?
   

Yangi mavzu bayoni
Bir necha ming yillar mobaynida o‘limning juda yuqori va aholi o‘sish sur’atlarining past bo'lishligi o‘zining asosli sabablariga egadir. Dastawal, bu — moddiy va sanitar-gigiyenik shart-sharoitlaming qoniqarsiz ahvolua ekanligi, qolaversa, vaqt-vaqti bilan takrorlanib tumvchi ocharchilik, o‘lat, vabo va chechak epidemiyalari natijasida yuz minglab odamlarning qirilib ketishi bilan bog‘langandir. Yer sharida bunday ofatlar 200—400, 1200—1300, 1600—1650-yillar ichida qayd etilgan bo‘lib, o‘sha davrlarda aholi soni umuman o'smadi, 1300—1400-yillar davomida qora o‘lat epidemiyasining ta’sirida yer yuzasi aholi sonining 1/4 qismi nobud bo‘ldi. Aholi ko‘rsatkichlariga oxiri ko‘rinmayotgan urushlar ham katta ta’sir ko‘rsatib kelmoqda. Urushlar XVIII asrda 5,2 mln., XIX asrda 5,5 mln., XX asrda esa deyarli 50 mln. kishining yostig‘ini quritdi.
Demograf olimlar demografik o‘tish davri 4 ta ketma-ket keluvchi bosqichni o‘z ichiga olishligini ilmiy asoslab berganlar. Birinchi bosqich uchun tug‘ilishning yuqori darajada saqlanishi va oMimning keskin qisqarishi oqibatida vujudga keluvchi juda yuqori darajadagi tabiiy o‘sish xosdir. Ikkinchi bosqich ko‘p bolali oiladan kam bolali oilaga o‘tish, o‘limning qisqarishi, tug‘ilishning esa undan ham ko‘p miqyosda qisqarishi natijasida tabiiy o‘sishning kamayishi bilan ifodalanadi. Uchinchi bosqichda, awalambor, aholi ichida qariyalar sonining o‘sishi hamda tug'ilishning asta-sekin pasayishi natijasida umumiy oiimning nisbiy darajasi birmuncha ko‘tariladi. Mazkur bosqichda aholi soni juda oz miqdorda va jadal sur’atlarda o‘sadi yoki qisqaradi (depopulyatsiya jarayoni). To‘rtinchi bosqichda tug‘ilish va o‘lim ko'rsatkichlari tenglashadi, aholi sonining tabiiy- umumiy o‘sishi umuman barham topadi.
Aholi soni va uning tarkibiga go‘daklar o‘limi ham juda katta ta’sir ko‘rsatadi. Yer sharida 2003-yilda jami 8331 ming bola bir yoshga yetmasdan o‘lganligi qayd etildi. Shundan 1310 mingi Hindistonga, 708 mingi Xitoyga to‘g‘ri keldi. Pokiston. Bangladesh, Indoneziya, KXDR, Braziliya, Nigeriya, Efiopiya kabi mamlakatlarda hozirgi vaqtda yiliga 200—500 ming bola bir yoshga yetmasdan o‘lmoqda. Bolalar o‘limi koeffitsiyenti Afg‘oniston, Angola, Burkina-Faso, Burundi, KDR, Mali. Mozambik, Niger, Nigeriya, Ruanda, Serra-Leone, Chad kabi mamlakatlarda 200 dan yuqori, 32 mamlakatda esa 100—200 promillega boradi.