7-маъруза ўлчаш хатолари тўҒрисида тушинчалар

7-МАЪРУЗА

ЎЛЧАШ ХАТОЛАРИ ТЎҒРИСИДА ТУШИНЧАЛАР

РЕЖА:

1. Геодезик ишларнинг моҳияти

2. Ўлчаш ва ўлчаш хатолари

3. 
   Тасодифий хато хусусиятлари
   
4. 
   Натижалар аниқлигига баҳо бериш
   

1. Геодезик ишларнинг моҳияти

Геодезик ишлар ер юзасининг карта, план ва профилларини тузишда ҳамда инженерлик иншоотларини барпо қилишда ва улардан фойдаланишда бажариладиган ишларга ва катта майдонлардаги геодезик ишларга бўлинади.
Геодезик ишлар жойда бажариладиган дала ишлар ва хонада ўтириб бажариладиган камерал ишлар турига бўлинади. Дала ишларининг асосий таркибига ўлчашлар киради. Камерал ишлар - ҳисоблаш ва чизма тузиш ишлари бўлади. Барча геодезик ишлар керакли геодезик маълумотларни олишга (ўлчаш ёки ҳисоблашга) бағишланади.

Жойда ўлчанадиган катталиклар

Ўлчаш деб съемка ишларини бажаришда ва махсус инженерлик масалаларини ечишда жойда керакли бўлган катталикларни аниқлаш жароёнига айтилади.

7.1-шакл. Фазовий геодезик текисликлар схемаси.
Одатдаги ўлчаш учун кузатишларда геодезик текисликлар орқали бешта катталиклар қиймати аниқланади (7.1– шакл): горизонтал бурчаклар, горизонтал масофалар, йўналиш(зенит)дан оғиш- вертикал бурчаклари, вертикал масофалар, қиялик масофалари.
Шаклдаги АОВ ва ECD горизонтал текисликлар, OACE ва ABDC вертикал текисликлар бўлиб,

• 
  АОВ горизонтал бурчаги горизонтал текисликдаги OA ва OB масофалари оралиғида ўлчанади;
  
• 
  АОС вертикал бурчаги вертикал текисликда ўлчанади;
  
• 
  EOC тик (зенит) бурчак хам вертикал текисликда ўлчанади;
  
• 
  AC ва BD вертикал чизиқлар шовун чизиғи йўналишида ўлчанади;
  
• 
  OC қиялик масофалари қия текисликда аниқланади.
  

Ушбу асосий катталикларни кузатиш орқали жойдаги исталган нуқталарни ўзаро жойлашиш холатини ҳисоблаб топиш мумкин.
Бу катталикларни кузатиш-ҳисоблаш методикаси ва асбоблари билан келгуси бобларда тўхталамиз.