7-маъруза ўлчаш хатолари тўҒрисида тушинчалар

Мунтазам (систематик) хато. Бирор объектни ўлчаганда бир хил ишора билан ёки маълум бир қонуният билан такрорланадиган хатолик мунтазам хатолик дейилади.
Мунтазам хато ўлчашларда бир хил ишора ва қиймат билан такрорланиб турувчи хато бўлиб, у ўлчашлардаги учта асосий омиллар таъсирида юзага келиши мумкин: ижрочини малакаси, қўлланаётган асбобни аниқлик даражаси, ўлчаш шароити ва ўлчаш методикасидан. Бу омиллардан сезиларлиси ишлатилаётган асбоб хатоси бўлиб, у асбобидаги ўлчов эталон қийматини нотўғри кўрсатилиши тарзида ҳосил бўлади.
Мунтазам хатолик ўлчаш натижасига тузатма киритиш орқали тузатилади.
Тасодифий хато. Ўлчаш жараёнида тасодифий хато рўй беиши муқаррар, ўлчаш вақтида уни эътиборга олиб бўлмайди.
Тасодифий хатони катталиги, ишораси аввалдан маълум бўлмайди, катта миқдорда ўлчашни бажариш натижасида тасодифий хатолар қонуниятини аниқлаш мумкин. Тасодифий хатолар кўпчилик ҳолда эҳтимоллар назариясини қонуниятларига бўйсунади.

3. Тасодифий хато хусусиятлари

Тасодифий хатолар қуйидаги тўртта асосий хусусиятларга эга эканлиги аниқланган:

1. 
   Чекланганлик хусусияти: тасодифий хатолар маълум бир чегаравий катталик ∆ чек дан, яъни чеклик хатоликдан ошмайди:
   

2. 
   Нолга нисбатан симметриклик хусусияти: абсолют қиймати жиҳатидан тенг, манфий ва мусбат ишорали хатоларни учраш эҳтимоли тенг;
   
3. 
   Компенсацияланиш хусусияти: ўлчашлар сонини орттириб бориш билан тасодифий хатоларни ўрта арифметик миқдори нолга интилади:
   

бунда, – ўлчашлар сони (йиғиндиси олинаётган хатолар сони); [ ] - Гаусс томонидан киритилган йиғинди белгиси, математикада

4. 
   Зичлик хусусияти: абсолют қиймати кичик хатолар абсолют қиймати катта хатолардан кўп учрайди ва аксинча.
   

4.Натижалар аниқлигига баҳо бериш

Ўлчаш натижасини ўлчанаётган катталикнинг ҳақиқий ўлчамига қай даражада яқинлиги, яъни ўлчаш сифатига ўлчаш аниқлиги дейилади.