3-Мавзу: Меҳнат муносабатларини бошқариш

3-Мавзу: Меҳнат муносабатларини бошқариш

• Меҳнатни бошқаришнинг ижтимоий характери.
• Меҳнатни бошқариш турлари.
• Меҳнатни инновацион бошқариш хусусиятлари ва инновацион турига ўтиш шартлари.

Ушбу мавзуда меҳнатни бошқариш характери, турлари, усуллари, меҳнатни хунармандчилик, технократик, инновацион башқариш масалалари кўриб чиқилади.

Калит сўзлар: хунармандчилик, технократик, инновацион.

1. Меҳнатни бошқаришнинг ижтимоий характери.

Ўзининг характери бўйича меҳнат хамма вақт ижтимоий жараён хисобланган. Ижтимоий меҳнат ташкил этишни ва тартибни англатади. Хар бир раҳбар ходимлар олдига маълум бир мақсадни қўйиши, уларга вазифаларни тақсимлаши, уларни устидан назоратни йўлга қўйиши, ходимларни меҳнатга ундаши ва ижобий натижаларни олиши муҳимдир. Назарий асосларга таянган холда Ғарб адабиётларида меҳнатни ривожланишини дастлабки босқичларини Ф.Тейлор, Е.Меё, Р.Ликерт ва бошқа олимларни ишларида акс эттирилган. Баъзи тадқиқотчиларнинг ишларида саноатлашгунга қадар, саноатлашган ва илмий-техник вариантларига мос келувчи хунармандчилик, технократик ва инновация турларига ажратишни таклиф қилишади.

2. Меҳнатни бошқариш турлари.

Мехнатнинг хунармандчилик шакли оддий турлардан бири бўлган. Цехли тузилмани бузган холда, манифактура давридаги мустақил касбларни комбинациялаштирган, бевосита ишлаб чиқариш жараёнига меҳнат тақсимотини киритган. Ишчиларни иерархик чегаралаш, шу билан мустақил бўлгн ишчини маълум бир жамоага ва интизомга бўйсундириш зарур бўлган. Ўша шароитларда меҳнатни бошқариш вазифалари вужудга келган, яъни меҳнатни ташкил этиш, иш хақи тизими ва иш тартибини қўллаб-қувватлаш, ижрочилар устидан кузатиш ва бошқаришни амалга оширишдан иборат бўлган.

2. Меҳнатни бошқариш турлари.

Мехнатнинг хунармандчилик шакли оддий турлардан бири бўлган. Цехли тузилмани бузган холда, манифактура давридаги мустақил касбларни комбинациялаштирган, бевосита ишлаб чиқариш жараёнига меҳнат тақсимотини киритган. Ишчиларни иерархик чегаралаш, шу билан мустақил бўлгн ишчини маълум бир жамоага ва интизомга бўйсундириш зарур бўлган. Ўша шароитларда меҳнатни бошқариш вазифалари вужудга келган, яъни меҳнатни ташкил этиш, иш хақи тизими ва иш тартибини қўллаб-қувватлаш, ижрочилар устидан кузатиш ва бошқаришни амалга оширишдан иборат бўлган.