1989-yilning 19-martida Toshkentning Lenin (hozirgi Mustaqillik) maydoni O‘zbekiston tarixidagi ilk norozilik namoyishiga sahna bo‘lgan edi

2016-yil, Mart.


1989-yilning 19-martida Toshkentning Lenin (hozirgi Mustaqillik) maydoni O‘zbekiston tarixidagi ilk norozilik namoyishiga sahna bo‘lgan edi.
Muxolifatdagi "Birlik" xalq harakati tomonidan uyushtirilgan namoyishda o‘zbek tiliga davlat tili maqomini berish talab etilgan.
Hukumat muxolifat va jamoatchilikning bosimlari ostida Davlat tili haqidagi qonun loyihasini muhokamaga qo‘yadi va oradan yarim yil o‘tib, 1989-yil 21-oktyabrida "O‘zbekiston Respublikasining Davlat tili to‘g‘risida"gi qonuni qabul qilinadi.
O‘zbekistonning rasmiy matbuoti o‘zbek tiliga huquqiy maqom berilishi Prezident Islom Karimovning tashabbusi va rahnamoligida amalga oshirilganini ta‘kidlaydi.
O‘zbekiston xalq shoiri Jamol Kamolning eslashicha, Gorbachevning oshkoralik siyosati tufayli shoir va yozuvchilar boshchiligida o‘zbek tiliga davlat tili maqomi berilishiga erishilgan edi.
Jamol Kamol bugungi kunda o‘zbek tiliga e‘tiborning yetarli emasligini tanqid qildi.
Jumladan, uning aytishicha, keyingi paytlarda davlat televideniyesida adabiy til normalari qo‘pol ravishda buzilmoqda, mahalliy qo‘shiqchilarning o‘z shevalarida qo‘shiq ijro etishlariga yo‘l qo‘yib berilmoqda.
Taniqli adib va tilshunos olim shuningdek, hozirda muhokama qilinayotgani aytilgan Fanlar Akademiyasi qoshidagi Til va abadiyot institutini qisqartirish yoki tugatish rejalariga ham qarshi chiqdi.
Yaqinda O‘zbekistondan qaytgan sayyohlardan biriga ko‘ra, rus tilini bilsangiz, mamlakatning barcha mintaqalarida ishingiz unadi.
Shaharlardagi do‘konlar va e‘lonlarning ayrim holatlarda qariyb teng yarmi rus tilida bitilgan. Rus tilida so‘zlashish, uning so‘zlariga ko‘ra, Sho‘rolar zamonida bo‘lgani kabi hamon “madaniyatlilik” belgisi sanaladi. Toshkentda kechadigan xalqaro anjumanlarning aksari rus tilida o‘tadi. O‘zbek mulozimlari ham xorijga safar qilar ekanlar, barcha muloqotlarni rus tilida o‘tkazishadi.
Ijtimoiy tarmoqlardagi o‘quvchilaridan o‘zbek tilining o‘tgan 27 yil ichida qanchalar davlat tili bo‘lib ulgurgani yoki ulgurmagani haqida so‘radik.
"Davlat tili haqida"gi qonun ijrosi ta‘minlanmoqdami?