1989-yilning 19-martida Toshkentning Lenin (hozirgi Mustaqillik) maydoni O‘zbekiston tarixidagi ilk norozilik namoyishiga sahna bo‘lgan edi

Farkhod Abdurakhmonov: O‘zbek tiliga davlat maqomi berilganidan keyin qariyb 27 yil o‘tdi, lekin hanuzgacha ona tilimiz tom ma‘noda o‘z mavqe‘iga ega bo‘lmadi. Birinchidan, Qonun talabiga ko‘ra, davlat idoralarida ishlab O‘zbek tilini bilmaydigan boshqa millat vakillariga davlat tilini o‘zlashtirishlari uchun berilgan muddat o‘tib ketganiga qaramasdan, hamon davlat strukturalarida tilni bilmaydiganlar bemalol ishlamoqdalar, hattoki millati O‘zbek bo‘lgani holda o‘z ona tilida so‘zlasha olmaydigan rahbar va mutaxassislar ham hech qanday cheklovlarsiz davlat organlarida faoliyat ko‘rsatmoqdalar. Ikkinchidan, televideniya, radio va boshqa ommaviy axborot vositalarida shevada gaplashish odatga aylanib bormoqda. Muhtaram adibimiz Jamol Kamol intervьyuda Xorazm san‘atkorlarining o‘z shevalarida qo‘shiq kuylayotganlarini ta‘kidlab o‘tdilar, qo‘shiqni bir tomondan tushunish mumkindir lekin kino, teleserial va boshqa ko‘rsatuvlarda shevada so‘zlashlarning ko‘payib ketayotganligi va unga bironta ham ma‘sul organlar o‘z munosabatlarini bildirmayotganligi kishini ajablantiradi. Hech kim shevada so‘zlashishga qarshi emas, har bir kishi o‘z ona tilida, o‘z shevasida gaplashishga to‘la haqli. Har bir millat, elatga o‘z tilidan foydalanishiga va uni rivojlantirishiga davlat har tomondan shart-sharoit yaratib berishi shart. Ayni paytda davlat miqyosida, ayniqsa, OAVlarida, davlat ish yuritishida hech qanday istisnosiz davlat tilida gaplashish va yozishmalarni olib borish kerak. Uchinchidan, ko‘chalarda, ommaviy joylarda, savdo va xizmat ko‘rsatish shoxobchalarida Davlat tili to‘g‘risidagi Qonun talablari qo‘pol buzilmoqda, jumladan, har xil afisha, reklama, e‘lonlar boshqa tillarda yozilishi holatlari har qadamda uchraydi, shuningdek, davlat tilida yozishlarda ko‘p xatoliklarga yo‘l qo‘yilmoqda. Biz tilimizga davlat maqomi berilgan sanani har yili qandaydir chora-tadbir o‘tkazish bilan cheklanyapmiz, amalda tilimiz rivojiga e‘tiborsiz, loqayd bo‘lib qolmoqdamiz. Til millatning asosiy atributi hisoblanadi va unga ahamiyat bermaslik ayni paytda millatga, elga befarqlik demakdir. O‘z millatini, yurtini e‘zozlaydigan har bir kishi ona tilini ulug‘laydi, qadrlaydi. Milliy g‘ururi bo‘lgan inson o‘z ona tilida ravon so‘zlasha olishi, yoza bilishi kerak. Qancha ko‘p til bilsangiz shuncha yaxshi biroq birinchi navbatda ona tilini yaxshi bilish zarur, ya‘ni boshqa tillarni bilishimiz o‘z ona tilimizni kamsitish hisobiga bo‘lishi kerak emas. Menimcha, davlat tilining e‘tiborsiz qolayotganligiga yana bir sabab shundan iboratki, tirikchilik tashvishlari va boshqa omillar ta‘sirida yoshlarimiz orasida, kattalarda ham o‘qishga, ilmga ishtiyoq susaygan. Kitob, gazeta, jurnal mutolaa qilmagan insonning til boyligi cheklanadi faqat maishiy darajada ishlatiladigan so‘zlardan nariga o‘tolmaydi. Yuqoridagilardan xulosa qilsak, Davlat tili to‘g‘risidagi Qonunning ijrosini ta‘minlash qoniqarsiz ahvolda.