1989-yilning 19-martida Toshkentning Lenin (hozirgi Mustaqillik) maydoni O‘zbekiston tarixidagi ilk norozilik namoyishiga sahna bo‘lgan edi

Jakhan Karakhan: Davlat tili rus tiliyu bizda

19.10.2020

O‘zbek tiliga davlat tili maqomi berilganiga 31 yil to‘ldi. Ushbu davr ichida o‘zbek tilining rivoji to‘g‘risida qator qonun hujjatlari imzolandi. Vazirlar Mahkamasi huzurida davlat tilini rivojlantirish departamenti faoliyati yo‘lga qo‘yildi. Xo‘sh, til bo‘yicha maslahatchilarning vazifasi nimadan iborat? Ular bugungi kunda qanday ishlarni bajaryapti? Shu va boshqa savollar bilan viloyat hokimining ma’naviy-ma’rifiy ishlar samaradorligini oshirish, davlat tili to‘g‘risidagi qonun hujjatlariga rioya etilishini ta’minlash masalalari bo‘yicha maslahatchisi Sherali TEMIROVga murojaat qildik.
– 2019-yil 21-oktyabrda Prezidentimiz tomonidan “O‘zbek tilining davlat tili sifatidagi nufuzi va mavqeini tubdan oshirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi farmon qabul qilindi. Unda davlat tilini rivojlantirish departamenti tashkil etilishi belgilandi. Shundan so‘ng Vazirlar Mahkamasining 2019-yil 12-dekabrda “Davlat tilini rivojlantirish departamenti to‘g‘risida”gi nizomi va 2020-yil 20-yanvarda “Mamlakatda davlat tilida ish yuritishni samarali tashkil qilish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qarori tasdiqlandi. Ushbu hujjatlar asosida barcha hokimliklar tizimida davlat tili to‘g‘risidagi qonun hujjatlariga rioya etilishini ta’minlash masalalari bo‘yicha maslahatchi vazifasi joriy etildi. Jumladan, viloyatimiz va tuman (shahar) hokimliklari huzurida ham xuddi shunday lavozimlar joriy etilib, unga asosan, oliy ma’lumotli filologlar (85 foiz) ishga qabul qilindi. Ularning vakolati viloyat, tuman (shahar) hokim o‘rinbosari lavozimiga tenglashtirildi. Qonun doirasida maslahatchilar faqat o‘z vazifasini bajaradi, ularga hech qanday qo‘shimcha ish yuklanmaydi.
Maslahatchilarning birinchi vazifasi har qanday korxona, muassasa va tashkilotning ish yuritish hujjatlari davlat tilida bo‘lishini nazorat qilish. Shuningdek, ular tashqi reklama, peshlavha va e’lonlarning davlat tilida bo‘lishini ta’minlaydi. Buning uchun hokimliklar qoshida tuzilgan ishchi guruh muntazam ravishda ko‘chalardagi tashqi reklama yozuvlarini kuzatib boradi. Agar peshlavha yoki e’lonlarda xatoliklar bo‘lsa, ular dastlab tadbirkorni ogohlantiradi. Tadbirkor faoliyatining turiga qarab, unga 10-15 kun muddat beriladi. Ko‘pincha tadbirkorlar buni to‘g‘ri tushunadi. Bizni shu paytgacha hech kim kelib ogohlantirmagandi, degan gaplarni ham eshityapmiz.
Agar belgilangan muddatgacha tadbirkor xatoni tuzatmasa, unga Ma’muriy javobgarlik to‘g‘risidagi kodeksning 42-moddasi bo‘yicha eng kam ish haqining 2 baravaridan 5 baravarigacha miqdorda jarima tayinlanadi.