14 машғулот Мавзу: Тери ва унинг хосилалари

14 - машғулот
Мавзу:Тери ва унинг хосилалари.
Топшириқ:
1. Тери ва унинг хосилаларининг умумий тавсифини ўрганиш.
2. Тери ва унинг хосилаларининг тўқима таркиби ва тараққиёт манбаларини ўрганиш.
3. Эпидермиснинг ҳужайра таркибини ўрганиш. Мугузланиш жараёни тўғрисида тушунча, унинг ахамияти.
4. Дерма ва гиподерманинг тузилишини ўрганиш.
5. Тери безларининг тузилишини ўрганиш. Соч, тузилиши, ўсиши, тараққиёти.
Микропрепаратлар:
1.Бармоқ териси.
2.Сочли тери.
Иш жараёни:
I. Дарсликдан мавзуни ўрганинг ва тарқатма материални ишлатиб (видеофильмлар, схемалар ва электронограммалар), тери ва унинг хосилалларининг умумий тавсифи, “қалин” ва “юпқа” тери, соч ва тери безларининг микроскопик тузилишини ва гистофизиологиясини ўрганинг.1-жадвални тўлдиринг. Расмлардаги тузилмаларни белгиланг. Саволларни мавзуни ўрганишда қўлланг. Препаратнинг тасвирини ишчи дафтарга туширинг.
S
1-жадвал. Жадвални тўлдиринг.

Тери тури	Эпидермис	Соч/соч фолликуллари	Безлар	Сезувчи нерв охирлари	Локализация	Хусусиятлари
Юпқа тери	Epidermaturqavatbo’libkurinadi.Unda 4 taqavatmavjutularga -Birinchi Hujayralarqalinbazalqavat,tkanaksimonqavat,donadorqavatvashoxdorqavatdaniborat.ularsochlarbilanqoplanganbo’ladi.	Sochlaro’ziyupqateriqavatdajoylashganbo’ladi. Soch 2 qisimdaniboratteridanchiqibturgansocho’qivateridajoylashgansochildizidaniborat.Socho’qiteriustidayotadi.sochildiziesateriostiyog’ klechatkasichegarasigaqadardavometadi.yaxshirivojlangansochlarildizidasochningkitikulasi,pustloqvamagizqisimlaritafovutqilinadi.Sochildizifolikulasidajoylashadi.Sochfolikulasiichkivatashqi epithelial qinlargabo’linadi.Ichki epithelial qin 3ga 1-soch kutikulasi, 2-gegsli qavat,3-genle qavatidaniborat.Tashqiepithelialqin epidermis malpigiqavatiningdavomipiyozchagachadavometadi.	Terida 3 xilteryog’ vasutbezlaribo’ladi.Yupqateridaqalinteriganisbatanterbezlarikamroq bo’ladi.120-200 tagacha.Tarkibida 98% suv 2% quruqmoddabo’ladi.Terbezlariningoxiriningoxirgi secretor bo’limlarikoptoksimonbo’ladivabez holatigaqarabkupsimonvasilindrsimonepiteliydaniboratbo’ladiHujayrasitoplazmasidayog’ glikogen pigment kiritmalaribo’ladi.Oxirgib’limdan. Chiqaruvnaylariboshlanadi.bunaylar 2 qavatlikubsimonepiteliydaniboratbo’libhujayraustikutikulabilanqoplangan.Yog’ bezlarilabningqizilhoshiyaliqismida, jinsiyolatboshchasida,kichikuytliklablarsohasidatugridantug’riteryuzasigaochiladi.Boshqasohalardayog’ bezlarisochildizibilanbog’langanbo’ladi,Yirikyog’ bezlari –lunch,burunsohasida, to’shsohasidakuraklarvaularningustkiqismidabo’ladi.yog’ bezlaridermaningso’rg’ichvaturqavatlarichegarasidajoylashadi.	Qalinterivayupqateridasezuvchinervoxirlario’xshashbo’libumumiytuzilishgaega.Teriningnervaparatiko’pginanervtolalaridanvakapsulalinervoxirlaridaniborat.Terininginnervatsiyasi bosh vaorqamiyadagisimpatiknervlarbilantaminlanadi.Terinervtolalariteriostiyog’ klechatkasiningchuqurqatlamalaridajoylashganasosiynervchigallaridanboshlanadiva derma tomonyunalaibyog’ vaterbezlarinisochpiyozchalarinivateritomirlarinitaminlaydi.Nervoxirlarilabningpushtqismida ,barmoquchlaridavajinsiya’zolardako’pbo’ladi.dermadakapsulalinervtanachavanervoxirlarijoylashib,kapsulalinervoxirlariFater-Pachenitanachasi, KrauzekolbalariRuffinitanachalari, Master tanachalarivaboshqalarmavjud.	Yupqateri Asosanqovoqlar,yuzhullassochborhamma joy kiradi.	Teri odamda tanani qoplab turadi va organizmni tshqi muhit bilan uzviy ravishda bog’lab turadi va qator muhum vazifani bajaradi.Teri organizni tashqi muhit bilan uzviy ravishda bog’lab turadi va qator muhum vazifani bajaradi Jarohatlanmagan teri uzidan mikroblarni, zararli va zaharli moddalarni o’tkazmaydi.Uning muguz qismi issiqlikni yomon o’tkazadi va shu sababli terini qurib qolishdan saqlaydi.Melanin pigmenti essa quyosh nurlarining salbiy ta’sirini kamaytiradi.Undantashqariterida D vitamin hosilbo’ladi, qontuplanadi,Retseptorvazifasinibajaradi.y
Қалин тери	Bazalqavat, Tikanaksimon , Donadorqavat, Yaltiroqqavat, Usimtaliqavat.UningUsimtaliqavatidao’likkeratinositlarbo’ladi.Kikanakdaesatirikbo’ladi.UningBazalqavatidamelanotsitlar,Epidermal Dentrithujayralarbo’ladi.	Qalinteridasochbo’lmaydi.	Qalinteridaesaterbezlariko’proq 300 tagayaqinbo’ladi.Undantashqari.yog’ bezlarikaftvatovondabo’lmaydi.Terbezlariqo’lpanjasiningyumshoqqismidatovondaqultiqostichuqurchasidavachovburmalarida Ko’pbo’ladi.Yog’ bezlarilabningqizilhoshiyaliqismida, jinsiyolatboshchasida,kichikuytliklablarsohasidatugridantug’riteryuzasigaochiladi.Boshqasohalardayog’ bezlarisochildizibilanbog’langanbo’ladi,Yirikyog’ bezlari –lunch,burunsohasida, to’shsohasidakuraklarvaularningustkiqismidabo’ladi.yog’ bezlaridermaningso’rg’ichvaturqavatlarichegarasidajoylashadi.Terbezlariningoxiriningoxirgisecretorbo’limlarikoptoksimonbo’ladivabezholatigaqarabkupsimonvasilindrsimonepiteliydaniboratbo’ladiHujayrasitoplazmasidayog’ glikogenpigmentkiritmalaribo’ladi.Oxirgib’limdan. Chiqaruvnaylariboshlanadi.bunaylar 2 qavatlikubsimonepiteliydaniboratbo’libhujayraustikutikulabilanqoplangan.	Qalinterivayupqateridasezuvchinervoxirlario’xshashbo’libumumiytuzilishgaega.Teriningnervaparatiko’pginanervtolalaridanvakapsulalinervoxirlaridaniborat.Terininginnervatsiyasiboshvaorqamiyadagisimpatiknervlarbilantaminlanadi.Terinervtolalariteriostiyog’ klechatkasiningchuqurqatlamalaridajoylashganasosiynervchigallaridanboshlanadivadermatomonyunalaibyog’ vaterbezlarinisochpiyozchalarinivateritomirlarinitaminlaydi.Nervoxirlarilabningpushtqismida ,barmoquchlaridavajinsiya’zolardako’pbo’ladi.dermadakapsulalinervtanachavanervoxirlarijoylashib,kapsulalinervoxirlariFater-Pachenitanachasi, KrauzekolbalariRuffinitanachalari, Mastertanachalarivaboshqalarmavjud.	Tovon, qulkaftqismi,orqa son va boshqalar.	Qalin teriham muhim himoya hisoblanib asosan unda soch bo’lmasligi va epidrmisi bilan yupqa teridan farq qiladi.U ham odamda tanani qoplab turadi va organizmni tshqi muhit bilan uzviy ravishda bog’lab turadi va qator muhum vazifani bajaradi.Teri organizni tashqi muhit bilan uzviy ravishda bog’lab turadi va qator muhum vazifani bajaradi Jarohatlanmagan teri uzidan mikroblarni, zararli va zaharli moddalarni o’tkazmaydi.Uning muguz qismi issiqlikni yomon o’tkazadi va shu sababli terini qurib qolishdan saqlaydi.Melanin pigmenti essa quyosh nurlarining salbiy ta’sirini kamaytiradi