1. Transformator cho’lg’amlarining ulanish guruhlari Bir va uch fazali transformatorlarning ulanish guruhlari

1-Mavzu: Transformator cho’lg’amlarining ulanish guruhlarini aniqlash
Reja:
1.Transformator cho’lg’amlarining ulanish guruhlari
2. Bir va uch fazali transformatorlarning ulanish guruhlari.
3.Transformator cho’lg’amlarining ulanish sxemasi


Transformator cho’lg’amlarining ulanish guruhlari

Uch fazali transformator cho’lg’amlarining ulanish usullari (sxemalari) bilan tanishgan edik. Endi ularning ulanish guruhlari bilan tanishib chiqamiz. Bir fazali transformatorning turli ish sharoitlari (masalan, salt ishlashi va nagruzka bilan ishlashi) uchun qurilgan vektor diagrammalarda transformatorning birlamchi va ikkilamchi cho’lg’amlarida hosil bo’ladigan E₁ va E₂ EYuK lar vektorlarining yo’nalishi bir xil deb olingan edi. Haqiqatda esa ular yo bir tomonga yoki qarama- qarshi tomonga yo’nalgan bo’ladi.

Ularning qanday yo’nalganligi transformator cho’lg’amlarining ula­nish guruhlari bilan aniqlanadi.

Bir va uch fazali transformator cho’lg’amlarining ulanish guruhi yoki E₁ va E₂ vektorlarning bir-biriga nisbatan qanday yo’nalganligi birinchidan, birlamchi va ikkilamchi cho’lg’amlarni o’rash yo’nalishiga; ikkinchidan, cho’lg’amlarning bosh va oxirgi uchlarini (qismlarini) qanday belgilashga bog’liqdir.

Oldin bir fazali transformator cho’lg’amlarining ulanish guruhini aniqlaymiz. Agar bir transformatorning birlamchi va ikkilamchi cho’lg’amlari sterjenlarga bir xil yo’nalishda o’ralsa va ularning bosh va oxirgi uchlari bir xilda ifodalansa (41-rasm, a), E Yu K lar E₁, va E₂ ning vektorlari bir tomonga yo’nalgan bo’ladi.

Y a’ni ular orasida siljish burchagi nolga teng. Agar transfor­matorning ikkilamchi cho’lg’ami uning birlamchi cho’lg’amiga nis­batan teskari tomonga o’ralsa yoki ikkilamchi cho’lg’am uchlari teskari ifodalansa (masalan,bosh uchi «x» bilan; oxirgi uchi «a» bilan E₁ va E₂ vektorlar qarama-qarshi yo’naladi, ya’ni vektorlar orasida siljish burchagi 180° bo’ladi (41-rasm , b).
Cho’lg’amlarning ulanish guruhi birlamchi va ikkilamchi cho’lg’am E Yu K larining vektorlari orasidagi siljish burchagiga qarab aniqlanadi. Odatda, cho’lg’amlarning ulanish guruhini aniqlashda soat strelkasidagi raqamlardan foydalaniladi. Soat strelkasidagi raqamlar orasidagi burchak 30° ga teng. Ulanish guruhlari ham 30° ga.bo’linadigan graduslarda (masalan, 60°, 150°, 210°, 270° va hokazo) aniqdanadi.

Ulanish guruhini aniqlashda bir­lamchi cho’lg’am E Yu K ining vektori soatning katta, ya’ni minut mili bilan belgilanadi. Soatda minut mili doim 12 raqamida turadi deb qabul qilinadi. Ikkilamchi cho’lg’am E Yu K ining vek­tori soatning kichik, ya’ni soat mili bilan belgilanadi va cho’lg’am- larning ulanish guruhlariga qarab bu strelka 1 dan 12 gacha bo’lgan turli raqamlarni ko’rsatishi mumkin. Shunday qilib, soat kichik milining uning minut miliga nisbatan holati ikkilamchi cho’lg’am E Yu K vektorining birlamchi cho’lg’am E Yu K vektoriga nisbatan holatini aniqlaydi.

Bir fazali transformatorda cho’lg’amlarning ulanish guruhi ikki xil bo’ladi. Masalan, 41-rasm , a da birlamchi cho’lg’am E Yu K ning vektori 12 raqamini ko’rsatsa, ikkinchi cho’lg’am E Yu K ning vektori ham 12 ni ko’rsatadi. Bu holda transformatorning ula­nish guruhi 12 yoki 0 gruppa bo’ladi. Bu shartli ravishta 1/1-12 yoki 1/1—0 bilan belgilanadi.
41-rasm , b da ikkilamchi cho’lg’am birlamchi cho’lg’amga nisbatan teskari o’ralgan, bunda E Yu K lar orasidagi siljish burchagi 180° bo’ladi. Bu holda E₁ vektori 12 raqamini ko’rsatsa, E₂ vektori 6 ni ko’rsatadi. Bunda transformator cho’lg’amlarining ulunish guruhi 6 bo’ladi va shartli belgi 1/1—6 bilan ko’rsatiladi. Sh unday qilib, bir fazali transformatorlarda ikkita ulanish guruhi 12 yoki 0 va 6-gruhlar bo’lar ekan. Agar shu rasmdagi transformator ikkilam-