Зовурлаштирилган территориянининг сув – туз баланси

Irrigatsiya tizimlarida oqiziqlarga qarshi kurash 
O’zbeqiston bo’yicha xo’jalikaro sug
,
orish tarmog
,
ida o’rtacha yillik tarmoqni 
tozalashning solishtirma xajmi 28 m\ga ni, xo’jaliklararo kollektorlarda 20 m
3 
/ ga ichki 
xo’jalik sugorish tarmoqlari uchun 21 m
3
/ ga va ichki xo’jalik kollektor tarmoqlari uchun bor 
yo’g
,
i 16 m
3
/ga tarmoqlarni tozalashning eng katta solishtirma xajmi Amudaryoning quyi va 
o’rta oqimlarida joylashgan tizimlarga to’g
,
ri keladi. Хorazm viloyatida ular 88 m 
3
ga, Buxoro 
viloyatida esa 75 m\ga ni tashkil etadi.
Oqiziqlar odatda sugorish manbalari bo’lgan daryo va soylardagi tizimlarga tushadi. 
Daryo va soylarning loyqaligi yomg
,
ir va qor yoqqanda suv yig
,
ish xavzasinig yuvilishiga 
bog
,
liq. Daryo suvi qanchalik loyqa ko’p bo’lsa, tizimiga shunchalik oqiziqlar xam ko’p 
tushadi. Ba’zida oqiziqlar tizim ichida xosil bo’ladi. Ular kanal qirg
,
oqlarini yuvilishi va 
o’pirilishi natijasida xosil bo’ladi. Oqiziqlarning kanal o’zanida yig
,
ilishi kanal nishabi va suv 
sarfi xamda oqiziq o’lchami va kanaldagi suv oqimining yuk tashish xususiyatiga bog
,
liqdir. 

---

Yirik o’lchamdagi oqiziqlar magistral kanalning, o’rta o’lchamdagi oqiziqlar taqsimot 
tarmog
,
iga va qisman xo’jali tarmog
,
ida yig
,
iladi. Mayda qum muallaq oqiziqlar ko’rinishida 
xo’jalik tarmog
,
iga tushadi. Mayda loy zarrachalari esa, suv bilan sug
,
orish dalalariga tushadi.
Kanalning loyqa bosishini oldini olish uchun kanaldagi amaldagi suvning oqish tezligini 
oshirish kerak. Buning uchun kanal boshlanishi daryo bo’yicha yuqoriroq ko’chiriladi, kanal 
qirgoqlari tekislanadi, dimlanishi yo’qotiladi, kanalni beton bilan qoplab g
,
adir –budirlik 
koeffitsiyenti kamaytiriladi, tabiiy o’zan tozalanadi va boshqalar. Irrigatsiya tizimiga 
tushadigan oqiziqlar xajmini daryoning yuqori qismida yuvilishga moyil joylarni maxkamlash, 
erroziyaga qarshi ishlar (daraxt ekish, yuvilish joylarini maxkamlash va boshqalar), 
tindirgichlar o’rnatish ekskavator yordamida oqiziqlarni olib tashlash kerak. Kanallarni 
tozalash xajmini kamaytirish ekspluatatsion xarajatlarni kamaytirish va buning natijasida 
suvdan foydalanuvchilar uchun normal sharoit paydo bo’ladi. Kanallardagi va 
tindirgichlardagi oqiziqlarni tozalash uchun suzuvchi zemsnaryad M3-6, kanal tozalagich MR-
10 kanal tozalagich EM-202, kanal tozalagich MR-12A, kanal tozalagich QN- 0,6 lardan 
foydalaniladi.