Zooinjeneriya (jilqishiliq hám tu’yeshilik) qanigeligi «Awil xojaliq haywanlarin órshitiw»

Download 0,65 Mb. bet 2/13 Sana 27.03.2022 Hajmi 0,65 Mb. #513329

Bog'liq
Shinigu\'l Berdiniyazova

Paydalanilg’an ádebiyatlar

Kirisiw

Sharwashiliq awil xojaliǵinin’ en’ ahmiyetli tarmaǵi bolip, adamlar qabil etiwi ushin gosh, sut, may, mayek, pal hám basqa ónimler jetistirip beredi. Sanaat shiyki zat sipatinda sharwashiliq teri, jumsaq jun, tigit, pár,pille, kiltik, jetistirip beredi. Demograflardin’ esabina kóre min jilda jer juzinde 275 min’ xaliq bolip, 650 jil ishinde yaǵniy 1650 jilǵa kelip xaliq sani eki ese kobeygen yamasa 550 mln.ǵa jetgen . Sonnan keyin, xaliq saninin’ eki ese osiwi 200 jil ishinde, yaǵniy 1850 jilda juz bergen hám xaliq sani 1171 mln.ǵa jetgen. Soń eki ese kóbeyiw 100 jil ishinde juz berib yaǵniy 1950 jilda 2457 mln. adam bolǵan. Hazir jer sharinda adamlar sani 7 milyardan ziyat. Watanimizda hám xaliq sani jildan jilǵa asip barmaqda . Hazir Respublikamizda 32 mln ziyat xaliq jasaydi. Jilliq ósiw 300-400 min’ adamdi quraydi. Demek xaliq saninin’ artiwi óz nawbetinde aziq ónimine bolǵan talabinin’ júda asiwina alip keledi. Bul talapdi qandiriwda sharwa ónimleri jetistiriw kóbeytiw úlken ahmiyetke iye .Sharwa mallari hám quslardan alinatuǵin gung ósimlikler ushin qimbatli organik tógin sipatinda paydalaniladi. Haywanlar arzan hám toyimlilig`i kem bolǵan osimlik aziqlarin adamlar paydalanıwı ushin zarur bolǵan qimbatli ónim hám sanaat ushin kerekli bolǵan shiyki zatǵa aylandirip beredi. Demek sharwashiliq diyxanshiliq penen qarama qarsi baylanisqan. Bul eki tarmaqti tuwri baylab beriw,ósimliklerden joqari ónim aliwga hám haywanlar ónimdarliǵin asiriwǵa alip keledi. Ózbekistanda awil xojaliǵi hám sol qatardan sharwashiliq hám ekonomikaliq rawajlanıw tiykarinda rawajlanip barmaqda. Mulikshilikdin’ jan’a mallari jamaat úlesi sholkemleri shirket xojaliqlari diyxan fermer xojaliq hám diyxan fermer xojaliqlari kóbeyip barmaqda . Ótkizilip atirǵan rawajlanıw tiykarǵi maxseti, joqari baǵdari – mámleketimizde mallar klassın qaliplestiriwden ibarat. Awil xojaliǵinda solardan sharwashiliqda hám aldaǵı waqitta mal haqiyqıy iyesi qolina ótiwi kerekligi jánede aniq waziypalardan biri bolip kelmekte. Keyingi jillarda sharwashiliq penen shuǵullanatuǵin toparlar, ulesi jamiyetleri, diyxan fermer xojaliqlari hám jeke fermerlerge básekilesip islew ushin bir qiyli huquqiy shart-sharayatlar jaratip berildi. Bul tuwrisinda bir qansha prezident Parmanlari , hukimet qararlari hám nizamlari qabil qilindi. Olarda bazar qatnasiqlari sharayatinda sharwashiliqda paydalaniw jumislarin jaqsilaw tiykarinda sharwa mallarinin’ónimdarliǵin asiriw xojaliǵinin’ kóbeytiw tarawin barqarar rawajlandiriw tiykarǵi maxset qilip qoyilǵan . Sharwa mallarin órshitiw pánin uyreniwdin’ maxseti waziypalari hám basqa pánler menen baylanisligi? Sharwashiliqtin’ nazeriy tiykari zootexniya páni bolip esaplanadi. Zootexniya - uy haywanlarin órshitiw, baǵiw, tárbiyalaw hám olardan tuwri paydalaniw , sonday-aq olardin’ násil sipatin hám ónimdarliǵin asiriw tuwrisindaǵi pandir. (Basqasha qilip aytqanda zootexniya – sharwashiliqdaǵi islep shiǵariw basqishi texnologiyasi teoriyasidir. Yaǵniy zootexniya haywanlardi ilmiy tiykarda tarbiyalaw, jaqsilaw hám olardan paydalaniw tuwrisindaǵi talimatdir). Zootexniya uliwma hám jeke bólimlerge bólinedi . Uliwma zootexniya hár qiyli túrlerge kiriwshi haywanlardin’ biologiyaliq hám xojaliq qasiyetlerin biliw tiykarinda adamlardin’ haywan organizmine tasir qiliwinin’ uliwma printsipleri hám usullarin uyrenedi hám islep shigadi. Yamasa uliwma zootexniya násillik jumisinin’ hámme haywanlari ushin uliwma bolǵan printsip hám usullarin uyrenedi. Uliwma zootexniya óz nawbetinde awil xojaliq haywanlarin aziqlandiriw, órshitiw hám gigiena panlerine bólinedi Jeke zootexniya hár qiyli sharwashiliq tarmaqlarindaǵi (qaramalshiliq, qoyshiliq, jilqishiliq, shoshqashiliq qusshiliq hám t.b.) Texnologiyaliq basqishlardin’ printsip hám usullarin uyretedi. Bunda hár qiyli porodalarǵa tiyisli bolǵan haywanlardan konkret tibbiy sharayatlarda paydalaniw nazerde tutiladi. Awil xojaliq haywanlarin órshitiw pani sharwa mallarinin kóbeytiw olardin’ sipatin jaqsilaw . Nasilshilik jumisinin teoriyaliq hám ámeliy tiykarlarin jaratiw hám sonday-aq adamlardin’úy haywanlarina tasir qiliw jollarin islep shiǵiw menen shuǵullanadi. Yaǵniy bul pán úy haywanlari evolyuciyasin basqariw tuwrisindaǵi pandir onin’ nazeriy tiykari ginetika pani bolip esaplanadi.

Download 0,65 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham: