Зиѐвуддин Раҳим, Одилхон қори Юнусхон ўғли

“Ўз ризқини кўтара олмайдиган қанчадан-қанча жонзотлар бор. Аллоҳ уларга ҳам, сизларга 
ҳам ризқ беради. У Эшитувчи, Билувчидир”
(“Анкабут” сураси, 60-оят).
Ибн Уяйна айтади: “Инсон, чумоли, сичқондан бошқа ҳеч бир жонзот ўз ризқини захира қилиб 
тўплаб қўймайди”. 
Ибн Аббос розияллоҳу анҳудан ривоят қилинишича, мушриклар Маккадаги оз сонли мусулмонларга 
азият етказганида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам ўз сафдошларини Мадинага ҳижрат қилишга 
буюрдилар. Аммо улар: “Бизлар учун у ерда уй-жой ҳам, ер-мулк ҳам йўқ”, деб унашмади. Ана шунда 
юқоридаги оят нозил қилинган (Асъад Ҳавмад, “Айсарут тафосир”). 
Аллоҳ таоло ризқ бериши муайян ҳудуд ѐки макон билан чегараланмайди, балки қаерда бўлишидан 
қатъий назар, У Зот махлуқотларига ризқларини етказиб туради. Заифлигидан ризқини эплаб 
тополмайдиган ѐки бир жойга ғамлаб қўя олмайдиган, ҳеч вақоси йўқ ҳолда тонг оттирадиган қанчадан-
қанча жонзотлар бор. Аллоҳ уларни ҳам, инсонларни ҳам ризқлантиради. Зеро, Аллоҳ бандалар сўзларини, 
дуою илтижоларини эшитади, яратган мавжудотлари ҳолидан хабардор бўлиб туради. 
:َمَّلَسَو ِوْيَلَع ُللها ىَّلَص ِللها ُؿوُسَر َؿاَق :َؿاَق ُوْنَع ُللها َيِضَر ِءاَدْرَّدلا ِبَِأ ْنَع
 ُأدُلَََُ ُأدُبُلْطَط يدََََ ََدْبَعْلا ُبُلْطَيَل َقْزّْرلا َّنِإ
َوَر
َّبِح ُنْبا ُها
َفا
: َؿاَق ُوَّنَأ َّلاِإ ٍدّْيَج ٍداَنْسِإِب ُّ ِنِاَرَػبَّطلاَو ُراَّزَػبْلاَو
 ُأُلَََُ ُأُبُلْطَط يََِّم َرَدثَََْ ََْبَعْلا ُبُلْطَيَل َقْزّْرلا َّنِإ
Абу Дардо розияллоҳу анҳу ривоят қилади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам:
“Албатта ризқ 
бандани худди ажалидек қидиради”,
дедилар”
 
(Ибн Ҳиббон, Баззор, Табароний жаййид санад билан 
ривоят қилган. Табароний келтирган ривоятда: “Албатта ризқ бандани ажалидан ҳам кўпроқ қидиради”, 
дейилган).
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

4 
Инсон онаси қорнидалигидаѐқ ризқи, ажали, қанча умр кўриши тақдир қилинади. Дунѐга келгач, 
пешонасига ѐзилган ризқини – хоҳласа, хоҳламаса – олади. Умр паймонаси тўлгандан кейин ажал бандани 
қидириб топиши муқаррар. Худди шунга ўхшаб, банда ризқи ҳам уни ажалидек излаб топади. Бу нима 
дегани? Эй банда, ризқинг сени ортингдан қидириб юрибди. Шунинг учун ортиқча ғам чекма, ўзингни ўтга-
чўққа урма, хотиржам бўл, ҳалол йўллар билан ризқ изла, Парвардигоринг раҳматидан, фазлу карамидан 
ноумид бўлма, дегани. 
“Ар-ризқ: асбобуҳу ва мафотиҳуҳ” китобида шундай дейилган: “Эй мусулмон биродарим! 
Буюрилган вазифанг ҳақида қайғур, бутун диққат-эътиборингни шунга қарат, сенга кафолати берилган 
нарса (яъни, ризқ талаби) билан машғул бўлиб қолма. Зеро, ризқ билан ажал бир-бирига яқин. Банда ажали 
етмагунича ризқи тўхтовсиз келиб туради. Агар Аллоҳ сенга – Ўз ҳикматига кўра – ризқ эшикларидан 
бирини беркитса, сен учун ундан ҳам фойдалироқ бошқа йўлни очади. Энди ҳомила ҳақида фикр юритиб 
кўр: унинг ризқи фақат битта йўлдан, яъни киндик орқали келади. Чақалоқ туғилгач, бу йўл кесилади, 
ўрнига икки йўл очилади: аввалгисидан мазалироқ, покизароқ ризқ – тоза сут келади. Эмизиш муддати 
тугагач, мазкур икки йўл ҳам кесилади. Энди унинг учун тўртта йўл: икки таом, икки ичимлик йўли 
очилади. Икки таом ҳайвон ва ўсимликлар, икки ичимлик эса сув ва сутдир. Бундан ташқари саналган 
неъматларга бошқа фойдалар, тотли ноз-неъматлар қўшилади. Инсон вафот этгач, мана шу тўрт йўл 
кесилади, лекин Аллоҳ субҳонаҳу ва таоло – агар солиҳ мўминлардан бўлса – унинг учун саккизта йўлни: 
жаннатнинг саккиз эшигини очади. Банда ўша эшикларнинг хоҳлаганидан киради” (Абдулмалик ибн 
Муҳаммад. “Ар-ризқ: асбобуҳу ва мафотиҳуҳ”). 
يػػِلَع ِنػػْب ِنػػَنََْا ْنػػَعَو
ُوػػْنَع ُللها َيػػِضَر
َؾوػػُبَػ ِةَوْزػػََ َـْوػػَػة َرػػَػبْنَِْلا َمَّلػػَسَو ِوػػْيَلَع ُللها ىَّلػػَص ِللها ُؿوػػُسَر َدِ ػػَص :َؿاػػَق
َللها َدػػََِحَف
: َؿاَق َُّثُ ِوْيَلَع َنَْػثَأَو