Зиёвуддин Раҳим 2 бисмиллаҳир роҳМАНир роҳийм!

Жавоб:
Синов учун келган мусофирман. 
Савол:
Яшашдан мақсадинг нима? 
Жавоб:
Аллоҳ розилигига эришиш. 

---

19 
Савол:
Аллоҳни қандай рози қилиш мумкин? 
Жавоб:
Аллоҳ буюрган амалларни бажариш, қайтарганларидан қайтиш, У Зот рози бўладиган 
тарзда яшаш билан. 
ДИНСИЗ БИЛАН МУНОЗАРА 
(Ибратли ҳикоя) 
Имом Аъзам Абу Ҳанифа раҳматуллоҳи алайҳнинг йигитлик даврлари эди. Аллоҳга ишонмайдиган 
бир кимса Куфа шаҳрига келиб қолди. У кўп шаҳарларни кезиб, “Аллоҳ йўқ. Ҳамма нарса табиат 
тарафидан яратилган”, деб олимлар билан баҳс юритарди. Куфа шаҳри олимларини ҳам мунозарага 
чақирди. Мусулмонлар унга: 
– Истасанг, бир кичик олимимиз билан мунозара қиласан. Агар баҳсда енгсанг, кейин буюк 
олимларимиз билан кўришасан”, – дейишди. 
У рози бўлди. Мунозара жойи ва вақти белгиланди. Куфаликлар бир ерга йиғилишди. Лекин ёш 
олим ҳадеганда келавермади. Вақт ўтган сайин динсиз одамнинг ғурури ортаверди. 
– Олимларинг мендан қўрқиб келмади, – дея кула бошлади. 
Шу пайт ёш Нўъмон ибн Собит кириб келди. Динсиз одам: 
– Нимага бунчалик кеч қолиб келяпсан? Мендан қўрқдингми? – деб сўради. Нўъмон ибн Собит эса: 
– Йўқ, қўрқмадим. Уйимиз дарёнинг у тарафида. Кўприкдан ўтишим керак эди. Қарасам, кўприк 
бузилибди. Ноилож дарахтларга қайиқ бўлиб, мени сувдан ўтказиб қўйишларини буюрдим. Дарахтлар 
қайиққа айланиб, мени бу томонга ўтказиб қўйишди. Шунинг учун бир оз кечикдим. Узр сўрайман! – 
деди. 
Абу Ҳанифанинг бу жавобидан динсиз одам қаҳқаҳ отиб кулди. 
– Эй беақл бола! Ҳеч замон дарахт ўз-ўзидан қайиққа айланиб қоладими? – дейиши билан Абу 
Ҳанифа жиддий оҳангда: 
– Аслида беақл сиз эмасми? Ҳатто бир қайиқ ўзидан-ўзи пайдо бўлганини ҳам қабул қила 
олмаяпсиз. Бу чексиз коинот, борлиқ ўз-ўзидан пайдо бўлишини қандай изоҳлаш мумкин?! 
Бу гапдан лол бўлиб қолган динсиз: 
– Мени боплаб қўлга туширдинг, бола. Хўп, шу борлиқни яратган Аллоҳни кўрсат, мен ҳам 
ишонай, – деди. 
Абу Ҳанифа қўлига бир пиёла сут олиб сўради: 
– Сариёғ билан пишлоқ нимадан олинади? 
У жавоб берди: 
– Албатта, сутдан олинади. 
Абу Ҳанифа деди: 
– Унда сиз сутдаги сариёғ билан пишлоқни менга кўрсатинг. 
Динсиз одам ҳайрон бўлиб: 
– Бу сут ичида сариёғ билан пишлоқ бор. Бироқ улар кўринмайди, – деди. 
Унинг заиф жойидан тутган Абу Ҳанифа: 
– Шу сут ичида оддий сариёғ билан пишлоқ борлигини билганимиз ҳолда уларни кўрсата олмаймиз. 
Улуғ Аллоҳни “Мана Аллоҳ” деб кўрсатиш мумкин эканми? – деди. 
Бу ақлли жавобдан ҳам қониқмаган динсиз одам: 
– Яхши, энди энг сўнгги саволимга жавоб бер, устунлигингни тан олай. Аллоҳ бор экан, у ҳозир 
нима иш қиляпти? – деб сўради. 
Абу Ҳанифа бир оз ўйланиб турди-да, деди: 
– Курсидан пастга тушинг, кейин жавоб бераман. 
Динсиз курсидан тушди. Унинг курсисига кичик олим ўтириб олгач, деди: 
– Ҳозир Аллоҳ сизни курсидан туширди, менга ўхшаган кичкина бандасини курсига чиқарди. 
Шунда ёш Абу Ҳанифа рақибида мажол қолмади, йиғилганлар олдида шаҳодат калимасини айтиб, 
имонга мушарраф бўлди
6
. 
6
Манба: Абдуқаюм Ҳикмат, “Саодат қучганлар ҳикмати”. 

---

20