Ўзбкистон республикаси

5.7. Matritsali tarkib

Matritsali tarkib bо‘yicha boshqaruv ancha murakkab bо‘lib, u mahsuloti nisbatan qisqa «umr» kо‘radigan va tez-tez о‘zgarib turadigan korxonalar tomonidan qо‘llaniladi. Bu tarkib korxonada gorizontal aloqalarini yо‘lga qо‘yishga va ularni zamonaviy kompyuterlar yordamida murakkab buyurtmalarini bajaruvchi turli xil korxonalar faoliyati bilan bog‘lashga, texnika sohasida yuqori malakali xizmat kо‘rsatishga va ekspertizani ta’minlashga qaratilgan. Ushbu tarkibni «tur» kо‘rinishida tasavvur etish mumkin. U ikki turdagi tarkibning kombinatsiyasini ifodalaydi.
Boshqaruvning matritsali tarkibining mohiyati shundaki, unda har bir xodim, ayni bir vaqtning о‘zida, loyiha bо‘yicha boshqarishda, shuningdek, о‘zining funksional organida xizmatda bо‘ladi hamda ikki yoqlama bо‘ysunadi. Bu tarkibning о‘ziga yarasha afzalliklari bor. Bular quyidagilardir:
- boshqaruv jarayonidagi (gorizontal) aloqalarning uzunligini keskin qisqartiradi va tartibga soladi;
- qarorlar qabul qilishni tezlashtiradi va ularning mazmuni hamda natijalari uchun mas’uliyatni oshiradi;
- korxonaning ichki va tashki sharoitlariga ta’sir yetuvchi omillarning о‘zgarishiga tezda kо‘nikma hosil qiladi va shunga muvofiq ravishda amal qiladi;
- chiziqli bо‘ysunish vositasida bо‘lim ichida byurokratiyaga bо‘lgan moyillikni bir qadar sо‘ndiradi va hokazo.
Shu bilan bir qatorda, matritsali tarkibning ham ayrim kamchiliklari bor. Bular tarkibning murakkabligi va boshqaruv organlarining real vakolatiga ega emasligidir.
Boshqaruvning tashkiliy tarkiblari tо‘g‘risida yakuniy xulosalarga kelar ekanmiz, boshqaruvning qarab chiqilgan tashkiliy tarkiblaridan birortasini ham rasmiy tarkib deb bо‘lmaydi. Shu bois har bir korxona (firma) о‘z oldidagi maqsad va iqtisodiy muhitining о‘ziga xos xususiyatlaridan kelib chiqib, uning talablarini yuqori darajada qondiradigan tashkiliy tarkib turini tanlashi kerak.

5.8. Kichik biznes va tadbirkorlikda rahbarning boshqaruv uslubi

Rahbarning boshqaruv uslubi deganda, boshqaruv jarayonida kelib chiqadigan muammolarini hal qilish usullari majmui tushuniladi.
Kichik biznes va tadbirkorlikda rahbarlikning quyidagi boshqa-ruv uslublaridan foydalaniladi:
1. Xо‘jalik ishlaridagi kamchiliklarga murosasiz bо‘lish.
2. Jamoa va uning har bir xodimi tо‘g‘risida qayg‘urish.
3. Yuqori madaniyatli boshqaruvning tashkil qilish.
4. Rahbarning yangilikni his etish qobiliyati.
Kichik biznes faoliyatini boshqarishning bir necha pog‘onalari mavjud. Ularga ikki pog‘onali, uch pog‘onali va kо‘p pog‘onali boshqa-ruvni misol qilib kо‘rsatish mumkin. Kichik biznes faoliyatini boshqarishda jahon amaliyotidan olingan va eng samaralisi hisob-langan ikki pog‘onali usul, ya’ni rahbar-bajaruvchi usulidan keng foydalaniladi.
Bu usulning samarasi uning oddiyligida, bajaruvchi va rahbar о‘rtasidagi munosabatlarni tо‘g‘ridan-tо‘g‘ri bog‘langanligidadir. Bu yerda nazoratning yuqori samarasiga erishiladi. Pog‘onalar soni ortib borgan sari boshqaruv samarasi kamayib boradi.