Ўзбкистон республикаси

5.2. Kichik biznes va tadbirkorlik korxonalari boshqaruv

tarkiblarining tashkiliy turlari

Kichik biznes korxonalari boshqaruv tarkiblarining quyidagi asosiy tashkiliy turlari mavjud (7-chizma).

Kichik biznes korxonalari boshqaruv tarkiblarining tashkiliy turlari

Chiziqli pog‘onali

Chiziq-li-shtabli

Funk-sional

Chiziqli-funksi-onal

Dasturli maqsadli

Matritsa- li

7-chizma. Kichik biznes va tadbirkorlik korxonalari boshqaruv tarkibining tashkiliy turlari

Har bir tarkibda rasmiy va norasmiy aloqalar mavjud. Rasmiy aloqalar, avvalo, vertikal aloqalardir. Ular rahbarlikning va bо‘ysunishning turiga kо‘ra, bir-biridan farq qiladi.
Agar rahbarlik tо‘laqonli bо‘lib, quyi organ quyi faoliyatga doir barcha masalalarga daxldor bо‘lsa, u holda bu xildagi aloqa chiziqli rasmiy aloqa deb ataladi.
Agar rahbarlik cheklangan bо‘lib, quyi organ faoliyatiga doir masalalarga daxldor bо‘lsa, u holda bu xildagi aloqa funksional rasmiy aloqa deb ataladi.
Organlar о‘rtasida vertikal aloqadan tashqari gorizontal alo-qalar ham mavjud bо‘lib, ular muvofiqlashtirish, uyg‘unlashtirish va hamkorlik qilish tarzidagi aloqalardir.
Boshqaruv tarkibida rasmiy aloqalar asosiy о‘rinni egallaydi. Lekin norasmiy aloqalar ham muhim ahamiyatga egadir.
Ba’zan ular tashkilotning ishini yо‘lga qо‘yishda hal qiluvchi ahamiyatga ega. Norasmiy aloqalar turli xil bо‘lishi mumkin. Bular jumlasiga korxonadagi qarindoshlik aloqalari, unda tarkib topgan umumiy manfaatlar, masalan, kasblar, qiziqishlar, sport bilan shug‘ullanish yoki dо‘stona munosabatlar kiradi.
Norasmiy aloqalarga ham e’tibor berish kerak. Chunki:
- norasmiy aloqalar rasmiy tarkibning barcha bо‘g‘inlari bilan bog‘langan bо‘ladi;
- qator munosabatlar ishdan tashqarida paydo bо‘ladi va korxona-ning barcha ishiga ta’sir kо‘rsatadi;
- norasmiy tizim о‘zining kо‘pgina kо‘rsatkichlari bо‘yicha korxo-na faoliyatining samarali tashkil qilinishiga imkon beradi.
Ammo norasmiy aloqalarning salbiy jihatlari ham yо‘q emas. Ehtiyotkorlik, sezgirlik yо‘q bо‘lgan joyda guruhbozlik, mahalliy-chilik, qarindosh-urug‘chilik va shunga о‘xshash kо‘rinishlar paydo bо‘lishi mumkin.