Ўзбкистон республикаси

5-BOB. KICHIK BIZNES VA TADBIRKORLIK FAOLIYATINI

BOSHQARISH

5.1. Boshqaruv tarkibi, boshqaruv bо‘g‘ini va boshqaruv bosqichi

Korxonani boshqarishning maqsadga muvofiq tarkibini vujudga keltirish tadbirkor hal etishi kerak bо‘lgan muhim vazifalardan biridir.
Korxonaning boshqaruv tarkibi deganda, boshqaruv maqsad-larini amalga oshiruvchi va funksiyalirni bajaruvchi, bir-biri bilan bog‘langan turli boshqaruv organlari va bо‘g‘inlarining maj-mui tushuniladi.
Boshqaruv tarkibi ishlab chiqarish tarkibi deb ham yuritiladi. Bunda boshqarishni tashkil etishning dastlabki va belgilovchi omili ishlab chiqarish jarayoni hisoblanadi. U о‘zaro bog‘langan asosiy, yordamchi hamda xizmat kо‘rsatuvchi jarayonlardan iborat bо‘lib, bu jarayonlar bо‘limlar va xodimlar о‘rtasida mehnat taqsimotini talab qiladi. Shu maqsadda ishlab chiqarish bо‘limlari va ularga xos bо‘lgan boshqaruv apparati tuziladi. Bо‘linmalar yig‘indisi, ularninng tarkibi va о‘zaro aloqa shakllari korxonalarning ishlab chiqarish tarkibini tashkil etadi.
Boshqaruvning maqsadi, funksiyasi, vazifasi, obyekti va organlari uning tashkiliy tarkibini belgilab beradi. Tashkiliy tarkiblarni hosil qiladigan boshqaruv organlari boshqaruv bо‘g‘inlari va boshqaruv bosqichlari shaklida bо‘ladi.
Boshqaruv bо‘g‘ini – bu boshqaruvning ayrim yoki qator funksiyalarini bajaruvchi mustaqil bо‘limlardir. Bu bо‘limlar о‘rtasidagi bog‘lanish va aloqalar gorizontal xarakterga ega bо‘ladi.
Boshqaruv bosqichi – bu iyerarxiyaning muayyan darajasida amal qiladigan bо‘g‘indir. Masalan:
Vazirlik → birlashma → korxona → sex → uchastka
Boshqaruv bosqichlari bir boshqaruv bо‘g‘inining ikkinchisiga, odatda, quyi bо‘g‘inning yuqori bо‘g‘iniga izchillik bilan bо‘ysuni-shini kо‘rsatadi. Bu vertikal bо‘yicha bо‘linishdir.
Barcha bо‘g‘in hamda bosqichlarning tarkibi, ularning о‘zaro bо‘ysunish tartibi, har bir boshqaruv organi va bо‘g‘inining huquq hamda burchlari, ular о‘rtasidagi munosabatlar boshqaruv tizimini tashkil qiladi.
Boshqaruv tizimini turli jabhalarga bо‘lish mumkin: butun tarmoqni boshqarish; har bir tarmoq tasarrufidagi korxona-larni boshqarish; korxonalar ichidagi bо‘limlarni boshqarish va h.k.