ÓzbekstAn tAriYxÍ

siyasiy pıtırańqı-

lıqtıń kúsheyiwi

Buxara—Xiywa

qatnasıqları

http://eduportal.uz

---

24

1681-jılı  qartayıp  qalǵan  abdulazizxan  ishki  kelispewshilikler  hám 

sırtqı  hújimler  Buxara  xanlıǵınıń  social-ekonomikalıq  jaǵdayın  qıyın-

lastırıp  jibergenligi  hám  siyasiy  jaǵday  izden  shıqqanlıǵı  sebepli  taxttan 

bas tarttı.

abdulàzizxànnàn  keyin  tàxtqà  otırǵàn  subxànqulıxàn  (1681—1702) 

dáwirinde  de  àwhàl  jaqsılanbadı.  subxànqulıxàn  bir  tárepten  bàlàlarına 

qàrsı,  ekinshi  tárepten,  wálàyàtlàrdàǵı  ámir  hám  beklerdiń  oraylıq 

hákimiyattan  ǵárezsiz  bolıw  jolındaǵı  háreketlerine  qàrsı  gúres  alıp 

barıwǵa májbúr boldı. 

Xanlıqtaǵı óz ara ishki gúresler Xiywa xanlıǵına qol keldi. Buxaraǵa 

qarsı júris baslaǵan Xiywa xanı anushaxan málim múddet samarqandtı 

iyeledi.  hátte,  óz  atına  xutba  da  oqıttırdı  hám  teńge  pullar  shıǵardı. 

Biraq  subxànqulıxàn  quwǵın  etilgen  áwlàdınàn  bolǵan  Bàdàxshàn 

hákimi  Màxmudbiy  àtàlıq  járdeminde  Xiywà  áskerlerin  sàmàrqànd-

tàn  quwıp  shıǵàrıwǵà  eristi.  ol  Xiywa  hújimine  shek  qoyıw  ushın 

anushaxanǵa  qarsı  til  biriktirdi.  nátiyjede,  anushàxàn  tàxttàn  túsirildi 

hám 1688-jılı xanlıqtı Buxàrà xànlıǵı qàràmàǵınà àlàdı. 

subxanqulıxan Maxmudbiy atalıqqa Xiywa xanlıǵına qarsı gúresinde 

bergen  járdemi  ushın  Balx  hákimligin  de  tapsırdı.  Xannıń  bul  qararı 

kóplegen  adamlardı  narazı  etti.  ishki  kelispewshilikler  mámlekettiń 

ekonomikàsın tereń kriziske àlıp keldi.

• 

1601-jılı  —  Buxàrà  xànlıǵındà  àshtàrxàniyler  dinàstiyàsınıń  húkim-

darlıǵı ornàtıldı.

•

 1688- jılı — Xiywa xanlıǵı Buxara qaramaǵına kirgizildi.

1. shàybàniyler dinàstiyàsınıń saplastırılıwına neler sebep boldı?

2. ashtàrxàniyler kimler hám olar Buxàràǵà qàlày kelip qaldı?

3.  Bàqı  Muhàmmedtiń  Buxàrà  xànlıǵı  tàxtın  iyelewi  haqqında  nelerdi 

bilip aldıńız?

4.  imàmqulıxàn  mámleket  ǵárezsizligin  sàqlàw  jolındà  qàndày  ilàjlàr 

kórdi?

5. subxanqulıxan dáwirinde Buxara—Xiywa qatnasıqları qalay ótti?

http://eduportal.uz

---

25