ÓzbekstAn tAriYxÍ

Buxàrà xànlıǵı 

ubàydullàxàn ii 

dáwirinde

http://eduportal.uz

---

26

jeńilliginen ayırdı. nátiyjede, olar Ubaydullaxannıń eń qáwipli dushpa-

nına aylandı.

sol  waqıtta,  Ubaydullaxan  tanhodarlardı  óz  múlkinen  keletuǵın 

dáramatlardan ayırdı, salıq hám minnetlemeler muǵdarın kóbeyttirdi.

Bunday  keskin  ózgerislerge  taqat  ete  almaǵan  qúdiretli  kúshler 

Ubaydullaxanǵa qarsı til biriktire basladı. 1709-jılı ferǵana oypatlıǵınıń 

Buxara  xanlıǵınan  ajıralıp  shıǵıwı  bolsa  siyasiy  jaǵdaydı  jáne  de 

keskinlestirdi.  aqırında,  til  biriktiriwshiler  1711-jılı  Ubaydullaxandı 

óltirdi.  taxtqa  til  biriktiriwge  qatnasqan,  Ubaydullaxannıń  inisi 

abulfayzxan otırǵızıldı.

Ubaydullaxan  tariyxımızda  jergilikli  hákimlerdiń  ózbasımshalıǵına 

shek  qoyıwǵa,  oraylıq  hákimiyattı  kúsheyttiriwge  háreket  etken  sońǵı 

ashtarxaniy húkimdar sıpatında at qaldırdı.

taxtqa  otırǵızılǵan  abulfàyzxàn  kúnnen-

kúnge eldiń turmısındà àbıroyı kúsheyip bàrà-

tırǵàn  ámirler  hám  àqsúyeklerdiń  qolındàǵı 

bir  quwırshàqqa  aylandı.  onıń  pármànlàrı 

sàrày ishinen àrı ótpedi.  

Xan  hákimiyatınıń  bul  dárejege  túsip  qalıwına  xanlıqtıń  turaqlı 

áskeriy  bólimge  iye  bolmaǵanlıǵı  da  sebep  bolǵan.  turaqlı  áskeriy 

bólimler  dúziwge  hám  onı  saqlawǵa  bolsa  qarjı  jetispegen.  Buǵan  bolsa 

xanlıq ekonomikasınıń tómenligi sebep bolǵan. 

abulfàyzxàn  dáwirinde  ózbeklerdiń  màńǵıt  qáwiminen  shıqqàn 

Muhàmmed  hákimbiy  úlken  àbıroyǵà  iye  boldı.  ol  bàrlıq  shàhzà-

dàlàr  àtàlıqlàrınıń  bàslıǵı  dep  tán  àlındı.  Bul  bàsqà  qáwimler 

hàsılzàdàlàrınıń  qàtàń  nàràzılıǵınà  sebep  boldı.  nátiyjede,  shàhrisàbz 

hákimi,  keneges  qáwiminen  shıqqàn  ibràhimbiy  Urgut  hám  Miyànkól 

hákimleri  menen  til  biriktirip,  Buxàrà  xànlıǵınàn  ǵárezsiz,  pàytàxtı 

sàmàrqànd  bolǵàn  mámleket  dúziwge  qàràr  etti.  1723-jılı  sàmàrqàndtı 

iyelep,  kúyew  bàlàsı  ràjàb  sultàndı  taxtqa  otırǵızdı.  ibràhimbiy  ózine 

«àmir ul-umàro» («ullı ámir») àtàǵın àldı.

ibràhimbiydiń  náwbettegi  màqseti  Buxàrà  tàxtın  iyelew,  ràjàb 

sultàndı  Buxàrà  tàxtınà  otırǵızıw  hám  usı  jol  menen  xànlıqtıń  eń 

àbıroylı àdàmı bolıw edi. abulfàyzxàn siyàsàtınàn nàràzı bolǵàn ámirler 

ibràhimbiyge  qosıldı.  ibrahimbiy  Buxàràǵà  júris  bàslàdı.  ol  hám 

ràjàb  sultànlàr  olàrǵà  qosılǵanlarǵa  jeńisten  soń  júdá  úlken  bàylıq