ÓzbekstAn tAriYxÍ

abdullaxan ii niń 

hákimiyat basına 

keliwi

abdullaxan ii

(miniatyura, 1572)

http://eduportal.uz

---

20

yarımında  Muhammed  islam,  keyin  ala  onıń  balası  abubakir  sad 

Buxarada shayxulislam lawazımında xızmet kórsetti.

1556-jılı  nawrız  axmedxan  qaytıs  bolǵan-

nan  keyin,  abdullaxan  ii  dárhal  karmana 

hám  shahrisabzda  óz  húkimdarlıǵın  tikledi. 

Muhammed  islamnıń  járdemi  menen  Buxara  taxtın  iyeledi  hám 

onıń  paytaxt  statusın  qayta  tikledi.  oraylıq  hákimiyatqa  boysınıwdı 

qálemegen  samarqand,  tashkent,  sayram,  túrkstan  hám  ferǵana 

qılıshtıń  kúshi  menen  boysındırıldı.  Biraq  qarsılaslarınıń  taxtqa  jası 

úlken  shaybaniy  otırmadı,  degen  gáplerine  orın  qaldırmaw  ushın  bir 

shańaraq  sheńberinde  bolsa  da,  dáslep  aǵası  pirmuhammed  i  di,  onıń 

óliminen soń ákesi iskenderxandı taxtqa otırǵızdı. 

1583-jılı  ákesi  ólgennen  keyin,  abdullaxan  ii  rásmiy  túrde  xan  dep 

járiyalandı.

solay  etip,  abdullaxan  ii  Mawarawnnahrda  óz  hákimiyatın  tolıq 

ornattı.  sonday-aq,  Xorasan  quramındaǵı,  lekin  shaybaniyler  qolında 

bolǵan  Balx,  Maymana,  Badaxshanda  oraylıq  hákimiyatqa  qarsı 

baslanǵan kóterilislerdi bastırdı.

safaviylerge  qarsı  alıp  barılǵan  gúres  nátiyjesinde  Xorasannıń 

shıǵıs  bólimi  iyelendi.  sonlıqtan,  pútkil  Mawarawnnahr,  Xorezm  hám 

Xorasannıń  shıǵıs  bólimine  shekem  bolǵan  aymaqlar  jeke  húkimdar 

qol  astında  birlestirildi.  solay  etip,  abdullaxan  ii  niń  mártlik  gúresi 

nátiyjesinde  Xvi  ásirdiń  aqırında  Buxara  xanlıǵı  oraylasqan  úlken 

mámleketke aylandı. Bunday úlken nátiyjege ullı Ámir temurdan keyin 

abdullaxan ii erise aldı. 

rossiyada bul mámleketke biykarǵa «

Великая Бухария» (Ullı Buxara) 

sózi qollanılmaǵan edi.

abdullàxàn  ii  mámleketti  birlestiriw  jo-

lındà  shàybàniy  sultànlàrınıń  oràylıq  háki-

miyàttı  hálsiretiwine  qàrsı  tınımsız  hám 

àyàwsız  gúres  àlıp  bàrdı.  Bul  màqset  jolındà 

tuwısqànlàrın  dà  àyàmàdı.  Biraq  abdullàxàn  ii  qanshelli  urınbasın, 

ishki kelispewshiliklerge tolıq shek qoyà àlmàdı. taxt máselesinde hátte 

óziniń  balası  abdulmómin  menen  de  kelise  almadı.  ol  taxt  miyrasxorı 

sıpatında Balx wálayatın basqaratuǵın edi.