|
14-Tema. OITS keselligin emlew
OITS diagnostikası. Diagnozı klinikalıq simptomları hám laboratoriya tekseriwleri nátiyjesinde tiykarlanǵan boladı. Jáhán den sawlıqtı saklash shólkemi usınısına kóre tómendegi dáliller tabılǵan halda OITS haqqında oylaw zárúr.
1. 60 dan jas adamlarda Kaposhi sarkomi anıqlansa;
2. 2-3 aydan uzaqqa shózılatuǵın sozılmalı ish ketar keselliginde enteropatogen mikrobları tabilǵan zatǵan hám kóp muǵdarda kriptosporidium tabılǵan jaǵdaylarda ;
3. Uzaq shózılatuǵın belgisiz ısıtpa gúzetilganda (3 aydan artıq );
4. Oraylıq nerv sistemasıiing limfomasi rawajlanǵanda ;
5. Adam daǵı ximioterapiya usılı menen emlewde dúzelbeytuǵın hám pnevmoniya anıqlanǵanda ;
6. Nawqas sebepsiz ozib, 10% ten kem bolmaǵan salmaǵın joǵatǵanda ;
7. Belgisiz etiologiyali limfopeniya bolǵanda ;
8. Hár túrlı bakteriyalar, zamarıqlar viruslar, bir kletkalı ápiwayı jonivorlar qozǵatatuǵın hám tez-tez qaytarılıp turatuǵın zkzogen hám endogen infektsiyalar gúzetilganda;
9. Turaqlı kem quwatlıq hám keshesi kóp terlew gúzetilganda;
OITSni anıqlawda laboratoriya diagnostikası úlken áhmiyetke iye.
Olardan ;
-Immunnoferment aniklash;
-Radioimmunopretsipetat analizi;
-Radioimmunopretsipetat usılı ;
-Immunobloting analizlar kóbirek qollanıladı hám diagnoz qoyıwda járdem beredi.
Bunnan tısqarı diagnoz qoyılıwında nawqastı tanosil kesellikleri, juqpalı v hám Ye gepatit keselligi, genital kesellikleri bar joq ekenligi bar onıń social hám psixik jaǵdayı aniklanadi, tekserilip atırǵan kisi gomoseksualist emesligi oǵan donorlik qanı quyilgan quymalıǵi, tamır arqalı narkotik elementlardı qabıl etken yamasa qabıl etpegenligi anıqlanadı. Limfatik bóz, nerv sisteması dıqqat penen tekseriledi.
Organizmde OIv virusın bar ekenligin anıqlaw ushın házirgi kúnde jáhán daǵı túrli laboratoriyada OIvni anikdash ushın arnawlı seziwsheńlıqqa iye bolǵan hám anıq bir maqsetti gózlegen arzanlastırılgan hám ápiwayılastırılgan usıllar islep shigılıp atır. Bular immunoferment hám immunoblotni tekseriw usılları bolıp tabıladı. Búgingi kúnde OITSni anıqlaw kompleks túrde alıp barıladı. OIv infektsiyasın kesellikti baslanǵısh basqıshından OITS-ni rawajlanıwınasha bolǵan dáwirde tiykarınan laboratoriya analizi (arnawlı antitelo hám antigenlarni anıqlaw ) ótkeriledi. OIvga antitelonı anıqlaw ushın material retinde qan sarısuwı yamasa plazmasi alınadı, biraq aqırǵı waqıtlarda biologiyalıq materiallar túri ko'paymoqda.
Laboratiriya analizin ishinde tiykarınan immunoferment analiz (IFT) esaplanadı. Eger bul usıl menen alınǵan nátiyje oń bolsa, analiz taǵı eki márte tákirarlanadı. Eger hesh bolmaǵanda taǵı bir ret oń nátiyje anıqlansa OIv-infektsiyanı arnawlı usıllar bilai dawam etiriladi.
Mısalı ; retrovirusni aloqida beloklarǵa qarsı antitelonı apiqlashga múmkinshilik beretuǵın immunobolting usılı isletiledi. Bul usıl menen alınǵan nátiyje oń bolǵandan keyin OIv-infektsiyasına shalınǵanlıq haqqında juwmaq shıǵarıw múmkin. Bunnan tısqarı aglyutinatsiyaga reakciya, radioimmunopretsiptatsiya, immunoflyurssentsiya, polimerazli shınjırlı reakciya hám basqa usıllar da isletiledi,
Emi. Sol waqıtqa shekem kóp dáriler tekserip ko'rildi, lekin olardıń birewi de jaqsı nátiyje bermadi.
Emlew principi tómendegishe bolıp tabıladı:
1. OITS virusına tásir qılıw.
2. Orgaiizmiing immun jaǵdayın jaqsılaw, yaǵnıy immunotimulatsiya usılı.
3. Payda bolǵan hár túrli opportinustik (yondosh) keselliklerge qaratılǵan em usılları.
Búgingi kunga shekem júdá kóp arnawlı virusqa qarsı dáriler islep shıǵılǵanki, olardıń tásir tárepinen eki gruppaǵa ajıratıw múmkin;
1. Teris trankriptsiya ingibitorlari.
2. Proteazalar (beloklar ingibitorlari).
Teris trankriptsiya ingibitorlari óz gezeginde nukleozidli hám nukleozidli bolmaǵan túrlerge bolınadn, nukleozidli ingibitorlar retindegi dárilerge: zidovudin; didanozin; zaltsitabin; lamivudip; stovudin hám basqalar kiredi. Nukleozidli bulmagan dárilerge- noviropin, delaverdsht kiredi. Protsazalarga-qarsı dorilarga-indnavir, nelfinovar, ritonavir, hám basqalardı keltiriw múmkin. Emlenishning ekinshi jolı organizmdiń immun jaǵdayın jaqsılaw yaǵnıy immunostimulatsiya usılı esaplanadı.
Kesellikke qarsı gúrestiń úshinshi jolı túrli yondosh keselliklerge qaratılǵan em usılı. Yaǵnıy joqarıda kórsetilgap OITSning ekilemshi keselliklerine sol keselliklerge isletiletuǵın dári dármanlar arnawlı sistema arqalı isletiledi.
Immun sistemasınıń aynıwına alıp keledigai hám keselliktiń kelip shıǵıwına sebep bolatuǵın OIv virusına qarsı vaksina islep shıǵarıw málim qıyınshılıqlarǵa tosqınlıq qilmokda.
1. virustıń kúshli ózgeriwshenlik ózgesheligi, yaǵnıy mutatsiyaga dús keliwi
2. virustıń genetikalıq rekombinatsiyalanishi.
3. OIvning túrli variantları hám basqa viruslar ortasında genlerdiń almasinuvi
4. Nawqas daǵı OIv genleri menen kletka genleri ortasında da genler almasınıwın bar ekenligi bolıp tabıladı.
Házirshe virusqa qarsı immuiizatsiya ushın bolıp atırǵan háreketlerde tazalanǵan yamasa glikoproteinning chatishtirilgan qabıqlarınan isletilingen.
Birpara jaǵdaylarda neytralaydigan antigenlar islep shıǵarılǵanki bular bir neshe shtamlarga tásir etip qalmay bálki olardıig talay tómen bolǵan titrlariga da tásir etedi. Bunnan tısqarı neytrallaytuǵın antigenlar virustıń qaysı kompanentlariga qarsı qaratılǵanı da belgisiz.
Immunologlar vaksinaǵa júdá qattı talap qoyıwıp atır. OIv-ni kletka nıshanına kiriwge jol qoymaw, OIv ni miyaga kirisiwden aldın neytralashgan halǵa keltiriw; immun sistema arqalı OIvni hámme variantların bilip alıwǵa erisiwdi támiyinlew hám hámme vaksina menen emlenganlarga tushkncha beriw OIvga qarsı vaksina alıw processinde joqarıdaǵı mashqalalardi sheshiw máselesi turıptı. Muamolarning favqulotda qıyınshılıǵına qaramastan bulardıń sheshiminde jaqsı pikirler payda bóle basladı hám birpara laboratoriyalarda adamlarda vaksinanıń klinikalıq tájiriybe jumısları baslap jiberildi. Bulardıń hámmesi jaqın waqıtlarda OIv virusına qarsı vaksina alınıwına tiykar bar degen juwmaqqa keliw imkaniyatın beredi.
Kópshilik ilimpazlardıń esabına qaraǵanda keń miqiyosda vaksina menen emlew jumısları 5-7 jıldan keyngina baslanıwı múmkin. Bunnan aldınǵı jıllarda vaksina menen emlewge múmkinshilik bolmasa da epidemiyanıń ósiwi hám OIvning juǵıw jolların to'sish múmkin. SHunga tiykarınan Pútkil Dúnya den sawlıqtı saqlaw shólkemi tárepinen arnawlı programma tayorlandi.
Programmanıń tiykarǵı basqıshları tómendegilerden ibarat esaplanadi:
1. Sanitariya úgit-násiyatlawı.
2. Jınıslıq baylanıs menen virustı juǵıwın toqtatıw.
3. Náshebent elementlardı inektsiya arqalı alǵanda virus juǵıwın toqtatıw.
4. vertikal (homilali nawqas áyelden balaǵa juǵıwı ) jol menen juǵıwdı toqtatıw.
5. virustı qan, qan ónimleri hám kóshirip ótkeriletuǵın organlar arqalı juǵıwına qarsı gúresiw.
6. Den sawlıqtı -saqlaw qániygeleri úgitshiler bolıp tabıladı.
7. Epidemiologik qadaǵalaw.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
