|
10-Tema.ZAMARIQLI KESELLIKLER
Zamarıqlı kesellikler (mikozlar) — bul organizmdiń patologikalıq jaǵdayı bolıp, insan hám haywan terisi hám silekey qabatlarında parazitlik etiwshi mikroorganizmlarning (zamarıqlardıń ) turmıslıq iskerligi tásirinde júzege keledi.
ZAMARIQLI KESELLIK TURLERI
Medicinada zamarıqlı keselliklerdiń klassifikaciyası bar. Sonday etip, bir neshe patologiya túri ajratıladı :
• Keratomikoz (túrli reńli lishay, cherepitsasimon mikoz, piedra);
• Dermatofitiyalar (trixofitiya, mikrosporiya, favus, chov qatlamlarınıń epidermofitiyasi, ayaq mikozi);
• Kandidozlar (júzeki, teri hám silekey qabatlarǵa tarqaladı ; generallashgan, Qubla Amerikasha, Busse-Bushke, Djilkrayst kandidozi, keloid blastomikoz);
• Tereń (xromomikoz, sporomikoz, gistoplazmoz, koksidioz, mitsetoma);
• Psevdomikozlar (eritrazma, aktinomikoz).
Biraq, dúnyanıń kópshilik mámleketlerinde zamarıqlı keselliklerdi patologikalıq processtiń lokalizatsiyasi boyınsha klassifikaciyalaw qabıl etilgen, oǵan kóre:
• Tinea pedis — ayaq mikozi;
• Tinea corporis — denediń tegis terisi mikozi;
• Tinea cruris — chov mikozi;
• Tinea capitis — bastıń shashlı bólegi mikozi;
• Tinea unguim — onxiomikoz (tırnaq zamarıqı );
• Tinea manum — bilek mikozi;
• Tinea barbae — júz mikozi.
SEBEPLERI
Kóbinese ipli strukturalar yamasa dermatomitsetalar (trixofiton, mikrosporon, axorion) gúzetiledi. Zamarıqlardıń ekinshi toparı — Kandida áwladına tiyisli uyıtqı zamarıqları. Kesellik dárekleri kesellengen haywanlar yamasa adamlar esaplanadı.
Infektsiyalanıw insan yamasa haywan denesiniń nuqsanlı bólegi menen jaqın kontakt qılıw, sonıń menen birge, nawqastıń pataslanǵan buyımları menen baylanısda bolıw arqalı júz boladı.
Zamarıqlar sırtqı ortalıqta júdá turaqlı bolǵan sporalar menen kóbeygenligi sebepli olar kúndelik buyımlarǵa, epidermis yamasa silekey qabatlardıń basqa jaylarına túsedi hám olarda uzaq waqıt dawamında saqlanıp qaladı. Gózzallıq salonlari, shashtárezxonalar, basseynler, juwınıw bólmesiler, manikyur salonlariga keliw waqtında zamarıqlı kesellikler menen keselleniw qáwipi bar. Ortqicha terlew (gipergidroz), immunitettiń tómenlewi, terinde shilinish hám jarıqlar bar ekenliginde, avıtamınozlar hám jeke gigiena ilajlarına ámel etpeslik menen baylanıslı patologiya payda bolıwı halları bar.
BELGILERI
Ádetde, barlıq zamarıqlı kesellikler teriniń jeńil hám sezilmes qawızlanıwınan baslanadı. Biraq, hár bir túri málim bir belgiler menen xarakterlenedi:
• Keratomikoz — bul epidermisga tásir etedi, isiwdi keltirip shıǵarmaydı, ziyanlanǵan dermatomalarning qawızlanıwı, pigmentatsiyaning ózgeriwi xarakterli bolıp tabıladı. Zaqım aliw oshaqları túrli ólshem hám sırtqı kórinislerge iye.
• Dermatofitiyalar — bunda epidermis jáne onıń artıqalari qosıladı, isiw procesi rawajlanıwı múmkinshiligı bar. Ayaq, shashlar, chov qatlamları hádden tıs qawızlanıw yamasa qızarish menen xarakterlenedi, jarıqlar, ıǵalanıw qáliplesedi. Oshaqlı alopetsiya, tırnaqlardıń reńi hám qalıńlıǵı ózgeriwi gúzetiledi.
• Kandidozlar — aq reńli oshaqlar payda boladı, olardıń astında qızarishlar anıqlanadı. Awrıw yamasa qichishish menen birge keshiwi múmkin.
• Tereń mikozlar — bul teriniń, ishki aǵzalardıń sistemalı, dızbek zaqım aliwi bolıp, zamarıqlardıń organizm boylap disseminatsiyali tarqalıwı menen birge keshedi. Keshiwi tábiyaatı ótkir yamasa sozılmalı bolıwı múmkin.
Eger bunday belgiler ámeldegi bolsa, dermatologga shaqırıq qılıw zárúr.
DAWALAW
Patologiyalarni emlew hám tiyisli kompleks terapiyanı belgilew menen shıpaker-dermatolog shuǵıllanadı. Terapiyada hár qıylı farmokologik sırtqı kórinisler qollanıladı : tabletkalar, malhamlar, kremlar, untaqlar, aerozollar hám olardıń kombinatsiyası, mısalı, bir waqtıniń ózinde tabletka ıshıw hám malhamlarni jaǵıw.
Immunoterapiya — organizmdiń qorǵaw qásiyetlerin (immunitetin) xoshametlew hám vitaminli terapiya artıqshalıq etpeydi. Sistemalı zamarıqlarǵa qarsı qurallardan itrakonazol, flukonazol, terbinafin gidroxlorid, ketokonazol ajratıladı. Mitseliydan qutılıw ushın 60% li giposulfit natriy eritpesi, keyininen 6% li xlorid kislotası eritpesi menen súrtiw belgileniwi múmkin. Bastıń shashlı bólegi ziyanlanǵanda, ketokonazol tıyanaqlı shampunlar buyıriledi.
Kandidozni emlewde: antibakterial dárilerdi qabıllawdı toqtatıw, sistemalı antifungal terapiya, zamarıqlarǵa qarsı dári ónimleri, malhamlar (lamizil, klotrimazol) hám kremlarni hám ishek mikroflorasini qayta tiklew ushın preparatlarmi (probiotiklar) qóllaw kórsetiledi.
ALDIN ALIW
Zamarıqlı keselliklerdi aldın alıw ushın ápiwayı profilaktika ilajlarına ámel qılıw kerek. Jeke gigiena qaǵıydalarına ámel qılıw : kisi óz tarog'i, ayaq kiyimlerinen paydalanıwı kerek. Pıshıq, ıyt, siyir, at sıyaqlı haywanlar menen jaqın kontakda bolǵandan keyin qoldı jaqsılap juwıw usınıs etiledi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
