Ӛзбекстан Республикасы Жоқары ҳәм орта арнаўлы билимлендириў министрлиги Әжинияз атындағы

Кесте-1 
Ағаш ҳәм путалардың бийикликке ӛсиў тезлиги бойынша 
топарлары 
Ӛсиў тезлиги 
топарлар 
Ӛсимликлердиң тҥрлери 
Жыллық 
ӛсими 
(см) 
1.Жүдә тез 
ӛсиўшилер 
2.Тез 
ӛсиўшилер 
3.Орташа 
ӛсиўшилер 
1. Ағашлар 
Кегей терек (тополь черный), ақ, пирамидаль, 
канада, кӛк (серебристый), бальзам тереклери, 
ақ ҳәм вавилон (мәжнун тал) талы, айлант, 
қайың, акация, гледичия, ясень жапырақлы 
клен, қарағашлар. 
Ийнежапырақлылардан 
– 
сибирь 
лиственницасы, қәдимги ҳәм Веймутов 
қарағайы, европа шыршасы; жапырақлы-
лардан – қара ғоза, татар ҳәм Гиннала клены, 
ясень, катальпа, тут, жийде, облепиха, 
маклюра, шынар, қызыл емен. 
Ийне жапырақлылардан – сибирь пихтасы, 
200 см 
зыят 
100 см 
шекем 

---

239 
4.Әсте 
ӛсиўшилер 
1.Жүдә тез 
ӛсиўшилер 
2.Тез 
ӛсиўшилер 
3.Әсте 
ӛсиўшилер 
Энгельман, 
тикенекли 
ҳәм 
тянь-шань 
шыршасы, виргинский мож-жевельниги, туя; 
жапырақлылардан – сүйир жапырақлы клен, 
дала клены, емен, амур бархаты, липа, 
маньчжурия ғозасы. 
Ийне жапырақлылардан – ливан кедри, 
можжевельниклер, 
платикладус; 
жапырақлылардан – алмурт, тоғай ҳәм сибирь 
алмасы, фисташка (писте), самшит. 
2.
 
Путалар 
Сары акация, аморфа, бузина, чубуш-ник, 
дейция, форзиция, жыңғыл түрлери, таллар, 
спирея, гүмис тәризли жийде. 
Лещина, жимолость, калина, дерен, скумпия, 
сирень, кизильник, смородина (қарақат). 
Кизил, бирючина (лигуструм), япон айвасы, 
магония. 
50 см 
шекем 
15-30 см 
Ӛсимликлердиң ҳәрқыйлы кӛркемлик қәсийетлерин пайдалана отырып, 
белгили дәрежедеги эстетикалық нәтийже дүзиўимиз мүмкин. Парклик 
кеңисликтиң архитектуралық-кӛркемлик композициясын дүзиў ушын ағаш 
ямаса путалар турықларының формасы ямаса силуэти (бир реңдеги контур 
кӛринис) айрықша әҳмийетли. Турықлардың формалары тәбийий ҳәм 
жасалма болып ажыралады. Тәбийий турықлар еркин ӛсетуғын ағаш 
түрлеринде, ал жасалмалар системалы түрде шырпылып туратуғынларында 
пайда болады.
Әдебиятлар 
1.
Отенов Т.О., Гроховатский И.А., Отенова Ф.Т., Отенова З.Т., 
Оспанов А.Ж. Виды древесно-кустарниковых растений для создания садово-
парковых композиций на юге Приаралья. «Вестник» ККО АН РУз. Нукус, 
2017. С. 53-57. 
2.
Отенов Т.О., Отенова Ф.Т., Кочкарова С.А. Кӛркемли ландшафт 
дүзиў ушын сыртқы орталық ҳәм экологиялық шараятларды үйрениў.