|
Фойдаланилган адабиѐтлар
1. Пустовойт В.С. Подсолнечник. Руководство по селекции и
семеноводству масличных культур. М., Колос, 1967, с. 7-44
AS LA‟BLEBINI NA‟LDEN OTÍR
Ǵ
ÍZÍW TEXNOLOGIYASI
A.S. Abdigapbarov, A.
Ǵ
. Fayzullaev- assistent
Agroximiya, ósimliklerdi qor
ǵ
aw hám karantini kafedrası
Baw-baqsha eginleriniń qatarına kiretu
ǵ
ın ñsimlikler suwlı, etli, dámli hám
sińimli ñnimlerge iye bol
ǵ
anlıqtan olar awqatlıq ushın paydalanıladı. İlimiy
dálillewlerge qarag‘anda, ortasha salamatlıqqa iye bol
ǵ
an hár bir adamnıń
awqatlıq racionınıń quramınıń 15-20% baw-baqsha hám miywe ñnimleri bolıw
kerek. As láblebisinde adam organizmine kerekli bol
ǵ
an kñp mu
ǵ
darda paydalı
elementler bolıp hám júdá qımbatlı azıq –awqat esaplanadı. Jánede as láblebiniń
emlik qásiyeti burınnan-aq xalıq medicinasında hár qıylı keselliklerdiń aldın alıwda
dawalaw ushın qollanıl
ǵ
an. Sonıń ushında as láblebisin keń maydanlar
ǵ
a egilse
jaqsı nátiyje bolar edi.
Awıl xojı
ǵ
ında baw –baqsha eginlerin 2 usılda tuqımnan hám nálden
jetistiriwge boladı. As láblebini nálden otır
ǵ
ızsaq, onda egisti tuqımnan báhárde
aprel` ayı ishinde teplicada yamasa úy sharayatında eksek boladı. Nál usılında
ekkende, atız sharayatında ekkenge kñre 18-25 kún aldın ñnimdi alıw
ǵ
a boladı.
As láblebini nálden otır
ǵ
ızıw atız
ǵ
a ekkenge qara
ǵ
anda bir qansha
ñzgesheliklerge
iye. As láblebisi basqa tamırmiyweli eginlerge qara
ǵ
anda ıssılıqqa
talapshań, onıń kñgerip shıqqan nálleri tñmen temperatura
ǵ
a shıdam bere
almaydı. Sonıń ushında as láblebini atız
ǵ
a kesh múddette ya
ǵ
nıy topıraqta
ǵ
ı
temperatura +8…+10
o
C bol
ǵ
anda egedi.
Tuqımdı egiw ushın eń aldı menen topıraqlı aralaspanı tayarlap alıw kerek.
Bunıń ushın 4/2 bñlegi torf, 4/1 bñlegi shirigen, 4/1 bñlegi ba
ǵ
tıń topıra
ǵ
ı yamasa
jaqsı topıraq hám 4/0,5 bñlegi juwıl
ǵ
an qum aralastırıladı. As láblebisi kislotalı
topıraqtı jaqsı kñrmeydi, sonıń ushında hár 5 kg topıraq aralasına 0,5 stakan
81
a
ǵ
ashtıń kúlinen qosıladı. Kúl láblebilerdiń ñsiwine jaqsı tñgin hizmetin atqaradı,
sebebi kúlde azottan basqa elementlerdiń kñpshiligi bar. Aralaspanı eleymiz hám
ıssılıq penen (par
ǵ
a) qayta isleymiz.
Tuqımdı fungicid eritpeleri menen instrukciya boyınsha qayta islew kerek, bul
onıń fomoz keselligi menen keselleniwiniń aldın aladı. Fomoz keselligi menen
kesellengende tamırm, miyweler jaqsı saqlanbaydı, olarda gewiklik hám shiriw
payda boladı. Tuqımlardı qur
ǵ
aqlay egiwge boladı, biraq suw
ǵ
a jibitip egilgen
tuqımlar tezirek ñsedi hámde jaqsı ñspegenlerin sortirovkalaw
ǵ
a da boladı.
Egilgen tuqım ústine topıraq aralaspasın 1-1,5 sm qalıńlıqta jayıladı. Topıraq
aralaspasın jayıp bol
ǵ
annan soń suw quy
ǵ
an waqtında topıraq beti juwılıp
ketpesligi ushın az
ǵ
ana nı
ǵ
ızlaw kerek. Egilgen ıdısqa suw quy
ǵ
anda tuqımlar
kñrinip qalmawı kerek. Υstine jánede az mu
ǵ
darda topıraq salıw kerek. Soń
egilgen ıdıstıń ústine ayna yamasa polietilen paket penen jawıp hám jaqtı, jıllı jerge
qoyıw kerek. Tuqımlar ñnip shı
ǵ
aman degenshe +18…+20
o
C temperaturada
bolıwı kerek, al topıraq betine tuqımlar shı
ǵ
a basla
ǵ
anda temperaturanı +14.+16
o
C qa páseytiw kerek.
As láblebini eki qulaqsha japıraq shıqqanda pikirovka qılınadı. Pikirovka
waqtında da tap egis waqtında
ǵ
ıday sol topiraqtan paydalanıladı, 5 kg topıraq
aralaspasına 1 stakan as qasıq penen nitroammofos qosıladı, soń suw
ǵ
arıladı.
Pikirovka qılın
ǵ
annan bir hápteden keyin yashiklerge jay
ǵ
astırıp, quyash
nurı tuwrıdan –tuwrı túspewi kerek soń ıssıxana
ǵ
a jaylastırıladı. As láblebiniń
nállerin háptesine 2 ret suyıq eritpeli tñginler menen azıqlandırıladı. Egilgen
nállerde 2-3 haqıyqıy japıraq payda bol
ǵ
anda olardı
ashıq dala
ǵ
a otır
ǵ
ızıw
ǵ
a
tayar boladı.
Eń áhmiyetlisi nál hádden tıs ıdısta ñsip ketpesligi kerek, eger náldiń
tamırshaları otır
ǵ
ızıl
ǵ
an ıdıstıń túbine tiyip qalsa, nátiyjede tamırmiyweleri durıs
emes formanı qabıl etedi. Nállerdi qarıqlar
ǵ
a maydın 2 dekadasında ya
ǵ
nıy
topıraqtıń temperaturası +10
o
C dan joqarı bol
ǵ
anda otır
ǵ
ızıw
ǵ
a boladı.
Náldi otır
ǵ
ızıw
ǵ
a quyash nurı tuwrı túsetu
ǵ
ın jerdi tańlaw kerek. As
láblebisi ñnimdarlı topıraqqa júdá talapshań, sonıń ushın da topıraq organikalıq
zatlar
ǵ
a toyın
ǵ
an bolıwı kerek. 1 m
2
maydan
ǵ
a keminde 3 kg shirigen dáris
yamasa tolıq
shirigen kompostan hám
30-40 g quramında azot, fosfor hám kaliy
bar mineral tñginlerden salıw kerek. As láblebisi tñmen kislotlı yamasa neytral
topıraqlardı jaqsı kñredi. Eger egiletu
ǵ
ın atızda
ǵ
ı topıraq kislotlı bolsa, onda náldi
otır
ǵ
ızbastan aldın 1 m
2
jerge 300-400 g a
ǵ
ashtıń kúlin salıw kerek. Nállerdi
keshki waqıtta otır
ǵ
ızıw kerek. Náldi otır
ǵ
ızıp bol
ǵ
annan soń dárhal suw
quyıwladi. Hawa rayı ıssı kúnleri aldıń
ǵ
ı kúnlerde kúnde tamırı tutıp ketemen
degenshe quyıp turıw kerek. Tamırı tutıp ketkennen soń suw
ǵ
arıwdı siyrekletiw
kerek. Tamır tutıp ketkennen keyinde tez-tezden suw
ǵ
arılsa as láblebilerde parsha
keselligine hám saqlaw waqtında ñnimniń buzılıwına alıp keliwi múmkin.
As láblebini mineral tñginler menen azıqlantır
ǵ
anda, sonı este saqlaw kerek,
azot tñgini láblebiniń aldıń
ǵ
ı kúnleri ñsip rawajlanıwında júdá áhmiyetli, keyin
tamırmiyweniń kñlemi
ǵ
ozasınıń razmerinen úlkenlew bol
ǵ
annan soń azot
tamırmiywede nitrat túrinde jıynalıp baslaydı. Sonıń ushın da, azotlı tñginlerdi
aldıń
ǵ
ı ñsiw dáwirlerinde bñlip- bñlip beriw kerek, al japıraqları kñterilip ñsip
basla
ǵ
anda fosforlı-kaliyli tñginlerdi berip baslaw kerek. Eger bor elementi
82
jetispese tamırmiywelerde gewiklik hám probkasıyaqlı bolıp qaladı. Bunıń aldın
alıw ushın bultlı kúnleri japıraqlarınan (1 shelek suw
ǵ
a 2g bor kislotası)
azıqlandırıladı.
Do'stlaringiz bilan baham: |
