Ӛзбекстан Республикасы Жоқары ҳәм орта арнаўлы билимлендириў министрлиги Әжинияз атындағы

Литература 
1.
Watanave I., Farasaka C. Microbial ecology of flooded rice soil //Adr. Microb.Ecol. 
1981. Р.125-168. 
2.
Стейнфорт А. Солома злаковых культур. 1983, 190с. 
3.
Солдат И.Е. и др. Рациональное использование соломы и пожнивных остатков в 
агроландшафтном земледелии ЦЧЗ. //Ж.Белгородский Агромир., 2001. С.4-5 
4.
Константинова Л.Г. Специфичность микрофлоры, ее ценозов и некоторые 
процессы в почвах рисовых полей Каракалпакии. В кн: Микробиологические процессы в 
почвах рисовых полей и их оптимизация. Ташкент: ФАН. 1991. С. 4 - 30. 
5.
Отенова Ф.Т. Опыт использования рисовой соломы под культуру риса в низовьях 
Амударьи. //Вестник ККО АН РУз. 2000. №5. с.35-37
. 

---

76 
ShO`RLANGAN TUPROQLARDAGI AYRIM GALOFIT 
O`SIMLIKLARNING MORFOBIOLOGIK XUSUSIYАTLARI 
R.Eshmuratov – b.i.k., D.Sotimbaev – 1-kurs magistranti; 
NDPI botanika, ekologiya hám oni oqitiw metodikasi kafedrasi 
 
Hozirgi davrda tuproq sho`rlanishi global miqyosdagi muammolardan biridir. 
O`zbekiston Respublikasining sug`oriladigan erlarining 60% dan ortig`ini turli 
darajada sho`rlanishga uchragan.
Sho`rlangan erlarda o`suvchi dominant galofit o`simliklarning tuzli muhitga 
moslashishini o`rganish katta nazariy va amaliy ahamiyatga ega. Galofitlarning 
sho`rlanishga nisbatan chidamliligining kengligi mohiyati hanuzgacha echimi 
topilmagan va olimlar uchun muhim masalalardan biridir. Ular qatorida galofit 
o`simliklar o`rtasida tuzga chidamlilikning xususiyatlari va darajalariga oid 
masalalar noqulay sharoitdagi o`simliklarga sho`rlanishning ta`sir ahamiyatini 
chuqurroq anglashga va shu bilan uni amalda qo`llashga imkon yaratadi. 
Sho`rlanishni o`simliklarning morfobiologik xususiyatlariga ta`siri, ularning 
tuzga chidamliligi va tuz to`plash xususiyatlari to`g`risidagi ma`lumotlar P.A. 
Genkel` (1982), B.P. Strogonov (1973), N.I. Akjigitova (1982), B. Tuxtaev (2009), 
X.K. Matjanova (1999), B.Adilov (2010) va boshqa olimlarning tadqiqotlarida 
keltirilgan. O`simliklarning galofitlik xususiyatlari to`g`risida olib borilgan nazariy 
tadqiqot ishlaridan tashqari, turli xil sho`rlanish darajalarining galofitlar morfologik 
xususiyatlariga ta`sirini o`rganish muhim ahamiyat kasb etadi. Bunday 
tadqiqotlarni amalga oshirish o`simliklarni tuzga moslashish imkoniyatlari 
to`g`risidagi qarashlarni kengaytiradi. 
Shu bois, tuproq sho`rlanishining ayrim dominant o`simliklar morfobiologik 
ko`rsatkichlariga ta`sirini o`rganish natijasida kuchli sho`rlanish ta`sirida 
galofitlarning vegetativ va generativ organlarida o`ziga xos adaptiv belgilarning 
shakllanishi, sho`rlanishning galofit o`simliklar rivojlanish fazalari davomiyligiga 
ta`sir ko`rsatishi tadqiqotlarda o`z isbotini topgan. 
Shuning bilan birga turli sho`rlanish darajalarining ayrim galofit o`simliklar 
morfologik ko`rsatkichlariga, o`sish va rivojlanish xususiyatlariga ta`siri 
o`rganilganda kuchli sho`rlanishda o`sgan bir yillik va ko`p yillik galofit 
o`simliklar bargi, poyasi va ildizi o`lchamlari kuchsiz sho`rlanishdagi 
o`simliklardan doimo kichik bo`lishi kuzatiladi. 
Xulosa qilib aytganda bir yillik galofitlardan Suaeda altissima va Atriplex 
tatarica sho`rlangan maydonlar biomelioratsiyasida foydalanish uchun tavsiya 
etiladi. Shuningdek, Atriplex tataricaning tuzga chidamlilik xususiyatlari va yuqori 
oziqaviylik qiymati cho`l mintaqasida chorvachilikning em-xashak bazasini 
mustahkamlashga qulay imkoniyat yaratadi.