Ӛзбекстан Республикасы Жоқары ҳәм орта арнаўлы билимлендириў министрлиги Әжинияз атындағы

Фойдаланилган адабиѐтлар
1.Тошматов М. Сув ресурсларини тежовчи технология. Тупроқ
унумдорлигини оширишнинг илмий ва амалий асослари 2-қисм, Т, 2007,
2.Методи агрофизических исследований почв Средней Азии
Союзнихи, Т. 1973 
BALIQCHILIK XO‟JALIKLARIDA MAHSULDORLIKNI OSHIRISH 
 
G.Nurabullaeva, A.Kaliknazarova
 
ToshDAU Nukus filiali «Zootexniya va veterinariya» kafedrasi 
 
 
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018 yil 6- apreldagi PK-3657-sonli 
«Baliqchilik tarmog‘ini jadal rivojlantirishga doir qoshimcha chora-tadbirlar 
to‘g‘risidagi» qarorning ijrosini va baliqchilik sohasini yanada rivojlantirish uchun 

---

89 
sharoitlar yaratishda, baliqchilikni jadallashtirishda qo‘shimcha imtiyozlardan
maqsadga muvofiq ravishda foydalanish ularning mahsuldorligi biologiyasi,
miqdor kñrsatkichini oshirish va ixtiofaunalar turlarini yaxshilash,
havzalarning ichki ekologik sistemasiga antropogen ta‘siri kuzatilmoqda [V.A. 
Murin,1984]. Turli xil baliqlar ñzining voyaga yetishi bilan ketma – ket sodir
bo‘ladigan jinsiy yetilishi bir necha bosqichdan o‘tish va bu ma‘lumotlar
baliqlarni jinsiy mahsuldorlik ko‘rsatkichining yetilishi to‘g‘risida umumiy
tushuncha beradi [G.V.Nikol`skiy,1984]. Nisbatan keng ko‘lamda baliqlar
yoshining ulg‘ayishi va voyaga yetishi ayniqsa o‘simlikxo‘r baliqlarning jinsiy
yetilishining uzayishi harorat darajasi va baliqlarning bosqichma – bosqich
jinsiy yetilishiga bog‘liqdir [P.S.Vovka,1986]. Hozirgi zamon baliqchilik
darajasi sun‘iy takror ishlab chiqarishsiz amalga oshmaydi, miya ostidagi
o‘sishga ta‘sir etuvchi ichki sekretsiyasini ineksiya qilish usuli ishlab chiqildi
[N.L.Gerbil`skiy,2002]. Adabiyotlarda keltirilishicha, Xitoyda Tanalo metodi 
bo‘yicha 40 m
2
dan 8-9 tonna baliq olingan. Bu 1 m
2
ga 250 kg.dan to‘g‘ri keladi. 
Yaponiya metodi bo‘yicha karp baliqlarini sadoklarda yetishtirish Ruminiya, Xitoy, 
Germaniya va boshqa davlatlarda amalga oshirilmoqda.
A.Borisovning [1984] ta‘kidlashicha, lichinkalarni boqishda zooplanktondan 
foydalanish 1 kg vaznga ega bo‘lgan baliqlarni parvarishlashda 3-4 kg dafniya 
sarflanishi aytiladi. Chovoqlarni parvarishlashda ichki sadoklarning setkalari 5 mm 
li katakli bo‘lib, 3-4 metr chuqurlikda joylashtiriladi. 
Baliqchilik xo‘jaliklarida havuzlar foydalanish turiga qarab F.T.Martishovning 
[1964] keltirilgan ma‘lumotlariga ko‘ra quyidagicha turlarga farqlanadi. Urchitish 
havuzlari. 0,2 ga chuqurligi 0,65-0,8 m dan 1,5 gacha bo‘lib tang suvi doimiy 
yaxshilab turish imkoni bo‘lgan joyda barpo etiladi. Lichinkalari chovoqlargacha 
ya‘ni ikradan chiqqan lichinkalarni 20-30 kungacha boqish havuzlari. Ularning 
maydoni 0,25-1-1,5 ga gacha bo‘lib chuqurligi 0,5 metrdan 0,7 metrgacha bo‘ladi. 
Bu havuzlar turli xil kushandalar [qushlar, ilonlar, yirik qurbaqalar, yirtqich 
baliqlar] dan himoya qilish oson bo‘lgan joylarda barpo etiladi. 
Zooplaktonlar ya‘ni suvda yashovchi mayda tirik mavjudotlar: dafniya, 
siklonlar, mokina, qisqichbaqasimonlar va fitoplaktonlar suvda yashovchi tuban 
suv 
o`simliklar 
haqida 
ma‘lumotlar 
berilgan. 
V.M.Kozlov 
va 
E.S.Abromovichlarning [1991] yozishicha o‘txo‘r baliqlar oq amur balig‘i 2 
yoshida 300-1000 gr.gacha oziqlanganda 10m
2
joydagi o‘simliklardan tozalashi 
mumkin. B.G.Komilov [2003] bergan ma‘lumotlariga ko‘ra respublikamiz 
sharoitida karpsimon baliqlar juda yaxshi o‘sishi va ulardan yaxshi, yaxshi 
maxsulot olish mumkinligi xususida takidlashadi. Karp balig‘i respublikamiz tabiiy 
suv omborlarida 2-3 yoshida tanasining uzunligi 30-35 sm va og‘irligi 2 kg. ga 
etadi. Muallifning yozishicha karp O‘zbekiston sharoitida oq amur va do‘ng 
peshona balig‘i bilan birga polikultura asosida yetishtirish yaxshi natija beradi.
O`zbekistonning turli zonalarida mavjud suv omborlarida bir qancha olimlar ilmiy 
ishlar va kuzatuvlar olib borishgan. A.X.Xasanov [1983] Qo‘yimozor va To‘dako‘l 
suv omborlarining asosan ovlanishi ahamiyatiga ega bo‘lgan baliqlar ustida ilmiy 
izlanishlar olib borgan. Amu-Buxoro kanali ishga tushirilishi natijasida 
Qo‘yimozor va To‘dako‘l suv omborlariga Amudaryodan 9 tur baliqlar: 

---

90 
kattaamudaryo kurak buruni, oq amur, qora amur, cho`rtansimon oqqayroq, orol 
oqqayrog`i, qilich baliq, oq do‘ngpeshona va chinor do‘ng peshona kabi 
baliqlarning o‘tganligi aniqlangan.