Ózbekstan Respublikası Xalıq bilimlendiriw ministrligi tárepinen

 15-§. Prokariot hám eukariot kletkalar
Tirishiliktiń kletkalıq formaları kletkasınıń dúzilisine 
qaray eki úlken toparǵa: prokariotlar hám eukariotlarǵa bóli-
nedi. Prokariotlar toparına barlıq bakteriyalar hám kók-jasıl 
suw otları (sianobakteriyalar), eukariotlar toparına bolsa 
zamarrıqlar, ósimlik hám haywanlar kiredi. Solay etip, 
házirgi waqıtta kletkalar dúzilisine qaray eki toparǵa ajıra-
tılǵan hám tiyisli túrde eki úlken topar: 
prokariot
hám 
eukariotlar
dep ataladı. 
Prokariot hám eukariot kletkalardıń dúzilisinde uqsaslıq 
hám ayırmashılıq tárepleri bar. Olardıń uqsaslıq tárepleri hár 
Yadronıń forması hám úlken-kishiligi nege baylanıslı bo-
ladı? 
Yadro qanday wazıypalardı atqaradı?
Xromosomalar sanı haqqında maǵlıwmat beriń.
Yadroshanıń dúzilisi hám wazıypası haqqında maǵlıwmat 
beriń.
1.
2.
3.
4.
http:eduportal.uz

---

48
KletKa haqqÍndaǵÍ tálImat
II BÓlIm
eki kletkalarda kletka qabıǵı, citoplazma, ribosoma, nuklein 
kislotalardan dNk hám rNk lar boladı. Prokariot hám eu
-
kariot kletkalarda belok sintezi ribosomalarda ótedi. Násillik 
xabardı násilden-násilge beriliwi de nuklein kislotalar arqa
-
lı beriledi. Prokariot hám eukariot kletkalardıń ekige bólinip 
kóbeyiwi, azıqlanıwı, dem alıwında uqsaslıq tárepleri bar.
Prokariot hám eukariot kletkalardıń tiykarǵı ayırmashı-
lıqları tómendegi táreplerde kórinedi: eukariot kletkalarda 
qáliplesken yadro, tiykarǵı organoidlar mitoxondriya, endo-
plazmalıq tor sıyaqlı organoidlar boladı. Prokariot kletkalarda 
yadro, mitoxondriya endoplazmalıq tor sıyaqlı tiykarǵı orga-
noidlar bolmaydı. Prokariot hám eukariot kletkalardıń bóli-
niwinde de ayırmashılıq baqlanadı. Prokariot organizmler 
kletkası tuwrıdan-tuwrı bólinedi, yaǵnıy mitoz baqlanbaydı, 
eukariot kletka bolsa tiykarınan mitoz usılında bólinedi.
eukariotlar zamarrıqlar, ósimlikler, haywan kletkalarınıń 
dúzilisinde óz ara uqsaslıq hám ayırmashılıq tárepleri bar. 
Zamarrıq penen ósimlik kletkasınıń ayırmashılıq tárepleri: 
zamarrıq kletkasınıń qabıǵı xitin tárizli zattan, ósimliktiń 
kletka qabıǵı bolsa cellyulozadan ibarat. Zamarrıqlarda plas
-
tidalar bolmaydı, ósimlik kletkasında plastidalar bar. Zamar
-
rıqlardıń azıqlanıw usılı saprofit, ósimliklerdiń azıqlanıw usılı 
avtotrof. 
Haywan hám ósimlik kletkasınıń da ayırmashılıq tárep-
leri bar. Mısal ushın, ósimlik kletkası qabıǵı cellyulozadan, 
haywan kletkası bolsa glikokaliksdan ibarat. Ósimlik klet
-
kasında plastida hám vakuolalar boladı, haywan kletkasında 
bolsa bolmaydı. Ósimlik kletkası menen haywan kletkasınıń 
bóliniwinde ayırmashılıq bar. Haywan kletkası bólingende 
plazmalıq membrana arasında oyıq payda bolıp ekige bóline
-
di. Ósimlik kletkasında bolsa kletkanıń ortasında tosıq payda 
bolıp, kletkanı teń ekige bóledi.
http:eduportal.uz

---

49
kleTka HaQQÍNdaǵÍ TÁlIMaT
II BÓlIM