Ózbekstan Respublikası joqarı hám orta

SOCIOLOGIYALIQ MEKTEP

(Jeneva hám Parij lingvistikalıq mektepleri).
Til jámiyet penen baylanıslı, til jámiyetlik qubılıs. Mine bul pikirler ótken ásirdiń ekinshi yarımında-aq aytıldı. Sociologiyalıq mekteptiń bul tezisleriniń payda bolıwı til biliminde naturalistlik, individuallıq kóz-qaraslarǵa qarsı keliwden payda boldı.

19. 
    ásir aqırı, XX ásir basında tildiń jámiyetlik qubılıs ekenin ashıw menen kóbirek francuz alımları shuǵıllandı. Sonlıqtan francuz sociologiyalıq mektebi dep te ataydı. Sociologiyalıq mektep degen termin 1952-jıldan baslap jumsaldı.
    

Sociologiyalıq mekteptiń Franciyadaǵı kórnekli wákilleri-Pol Lafarsh (1842-1911), F de Cossyur(1857-1913), A.Meyn (1866-1936), J.Vandries (1875-
1960), E.Benvenist(1902-1987).
Ferdinan de Sossyur SHveycar lingvisti ilimge úlken ózgeris kirgizgen ullı alım. Onı ádette sociologiyalıq mekteptiń tiykarın salıwshı dep esaplaydı. Biraq onıń miynetlerin solay etip sheklep taslawǵa bolmaydı. Sebebi ol lingvistikada joq dáwirdi ashtı. Onıń baslı miyneti «Ulıwma lingvistika kursı» ózi ólgennen soń úsh jıldan keyin (1916-jılı baspadan shıqtı.
Kitap onıń shákirtleri tárepinen baspaǵa tayarlandı. Bul kitap kóplegen evropa tillerine awdarıldı. Orıs tiline 1933-jılı awdarılıp basıldı. 1976-jılı professor A.A.Xolodovisttiń redakciyasında «Trudı po yazıkoznaniyu» degen at penen de Sossyur miynetleri orıs tilinde járiyalandı. F.de Sossyurdıń «Ulıwma lingvistika kursı»kitabı lingvistika iliminde úlken awdarıspaq jasadı. Bul kitap
«Jalpı principler», «Sinxronlı lingvistika», «Dioxroniyalı lingvistika»,
«Geografiyalıq lingvistika», «Ritrospektivlik lingvitika máseleleri»degen bólimlerden turadı.Ol bir neshe jıllar Jeneve universitettinde tildiń ulıwma arnalǵan lekciyalar oqıǵan. Usı lekciyalardı bir neshe jıl qatarına tıńlaǵan. Onıń shákirtleri konspektlerin qurastırıp,ustazı ólgennen keyin kitap etip basıp shıǵarǵan. F. de Sossyurdıń bul miynetiniń baslı baǵdarı dep tómendegilerdi kórsetiwge boladı:

1. 
   Lingvistikanı izertlew obiekti;
   
2. 
   Til jámiyetlik qubılıs;
   
3. 
   Til tańbalar sisteması;
   
4. 
   Ishki lingvistika menen sırtqı lingvistika;
   
5. 
   Til sistema retinde;
   
6. 
   Tildiń sinxroniyalıq hám dioxroniyalıq jaqtan izertleniwi;
   

Mine, bul úlken problemalardı F.de Sossyur oǵada originallıq penen sheshken.