Ózbekstan Respublikası joqarı hám orta

6 XX ÁSIR LINGVISTIKASI

Bul dáwirde qáliplesken baslı lingvistikalıq mektepler «»Sózler menen zatlar», «Estetizm», «Sociologizm». Bul mektep wákilleri jas grammatizm mektebin sınǵa aldı. «Sózler menen zatlar». Bul mektep wákilleri birinshi ret jas grammatizmnen qol úzip, bólinip shıqtı onıń kórnekli wákilleri: R.Meripsher (1859-1931) G.SHuxradt (1842-1927). Olar «Sózler menen zatlar» degen jurnal shıǵardı. Olar sóz zattı bildiredi. zat dáslepki ol ǵárezsiz, ózi ushın jasaydı, al sóz zattan keyingi, ol zatqa ǵárezli, onıń ómiri zatqa baylanıslı, zat joq bolsa sóz de joyıladı, tildegi hár bir sózdiń óziniń tariyxı bar, onı tek lingvistikalıq tallaw arqalı ǵana emes, al zatlar tariyxı arqalı da izertlewge boladı. Zatlar tariyxxı menen sózler tariyxı qatara júredi, olar ortasında názik hám quramalı qarım- qatnas boladı. Til biliminiń wazıypası sonı ashıw. Bul mektep wákilleri sózlerdiń tariyxın sol sózlerge at bolıp turǵan zatlar tariyxına baylanıstıra otırıp izertlep kóp tabıslarǵa eristi.

Estetizm. Estetizm yamasa estetikalıq lingvistika jas grammatizmge qarsılıqtan payda bolı. Bunıń kórnekli wákili Myunxen universiteniniń professorı Karl Fossler boldı (1872-1949).Onıń baslı miynetleri: «Til bilimindegi pozetivizm hám idealizm» (1904), «Til dóretiwshilik hám rawajlanıw» (1906) K.Fossler tildi estetikalıq dórendi, til bilimin estetikalıq ilim dep qaraydı. Bul mektep wákilleri til bilimin estetikaǵa stilistika arqalı jatqızadı. Stilistika- estetikanıń bir tarawı, til bilimi estetikanıń bólinbeytuǵın bir bólshegi dep qaraladı.
Estetistler individualizm menen de adıralmas dárejede baylanısadı. geyde onı estetikalıq individualizm dep te ataydı. Olar tildiń jámiyetlik mánisin eskertpeydi. Onı jeke adamnıń ruwxıy tabısı dep esaplaydı. Olar qansha individum bolsa, sonsha stil (til) bir dep esaplaydı. K.Foksler «Eger adamlar tillik nızamnıń tillik materiallardıń birdeyliginen (ulıwmalıǵınan) emes, al tillik qábillettiń ulıwmalıǵınan, ortaqlıǵınan boladı. Tildiń payda bolıwı, rawajlanıwı sóylew qábiletiniń ulıwmalıǵına baylanıslı, sonlıqtan da hár túrli tilde sóylewshiler belgili waqıttan keyin bir birin túsine aladı» dep jazadı.
Heolingvizm. Bul mekteptiń kórnekli wákilleri: Matteo Baroli (1873- 1946), Djuliano Bonfant, Djuliano Bartoni (1878-1846), V.Pizani hám t.b. Bulardıń kóp pikirleri estetizm mektebine júdá jaqın keledi.